Η Ενδυμασία στο Βυζάντιο

costumecommunityservice.tumblr.com
history-illustrated.weebly.com

Θα μπορούσε άραγε ένας Βυζαντινός να κατανοήσει μια τέτοια έννοια; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα, θα πρέπει να αναλύσουμε αρχικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται την ενδυμασία οι Βυζαντινοί και ταυτόχρονα τι κρύβεται πίσω από αυτόν τον όρο σήμερα.

Για τον μέσο Βυζαντινό, λοιπόν, φαίνεται πως η ενδυμασία ήταν μόνο κάτι απαραίτητο για την επιβίωσή του. Η μεσαία και κατώτερη τάξη ενδιαφερόταν μόνο για το ρουχισμό που θα τους εξασφάλιζε άνεση και ταυτόχρονα προστασία από τα καιρικά φαινόμενα, γι’ αυτό κι η ενδυμασία ήταν αντιπροσωπευτική της εργασίας για τα μεσαία και κατώτερα στρώματα της βυζαντινής κοινωνίας. Για παράδειγμα, λοιπόν ένας γεωργός ντυνόταν το καλοκαίρι πολύ ελαφριά, φορώντας μόνο την πουκαμίσα του, για να αντιμετωπίσει τον καυτό ήλιο, ενώ ο ψαράς έπρεπε να βάλει πάνω από την πουκαμίσα μια πιο χοντρή κάπα, για να ανταπεξέλθει στην υγρασία.

Αντίθετα, η βυζαντινή ελίτ που περιέβαλλε τον αυτοκράτορα, όπως κι ο ίδιος ο αυτοκράτορας, περιποιούνταν πολύ τον εαυτό τους. Φορούσαν πολυτελή ρούχα από ακριβά υφάσματα, όπως μετάξι από την Ανατολή, τα οποία είχαν δημιουργήσει ράπτες που δούλευαν αποκλειστικά για την αυτοκρατορική αυλή. Στολίζονταν μάλιστα και με βαρύτιμα κοσμήματα, των οποίων οι πολύτιμοι ή ημιπολύτιμοι λίθοι συχνά εισάγονταν από άλλα βασίλεια. Βέβαια λόγος γίνεται κυρίως για τους άνδρες που έκαναν τις πιο πολλές επαφές εκτός εστίας, ενώ η αμφίεση των γυναικών, αν και πολυτελής, προοριζόταν μόνο για τα μάτια των ανδρών τους. Όσο για τα αξεσουάρ, οι Βυζαντινοί τεχνίτες έφτιαχναν πουγκιά και γυναικείες τσάντες, καθώς και παπούτσια από προϊόντα ζωικής προέλευσης.

Σήμερα προφανώς τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Η ενδυμασία πλέον θεωρείται μορφή τέχνης πίσω από την οποία κρύβονται τεράστια οικονομικά συμφέροντα.

Προτεραιότητα του ρουχισμού δεν είναι τόσο ο χρηστικός του ρόλος όσο το αισθητικό του αποτέλεσμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ρουχισμός δεν είναι αντιπροσωπευτικός της κοινωνικής μας τάξης, αφού ακόμη και πολύ ακριβά ενδύματα είναι δυνατό να τα αποκτήσουν κι άτομα χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στις μέρες μας η βιομηχανία της μόδας διαμορφώνει τις τάσεις και τα πρότυπα της εποχής τα οποία μέσω της τεράστιας εμβέλειας των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης μας επιβάλλονται υποσυνείδητα και μας οδηγούν στην υπερκατανάλωση, με όποιο κόστος κι αν έχει αυτή.

Γίνεται λοιπόν εμφανές πως η ενδυμασία στη σημερινή εποχή παίζει τελείως διαφορετικό ρόλο απ’ ότι στα βυζαντινά χρόνια. Ενώ λοιπόν τότε τα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα δεν είχαν καμία επαφή με αυτό που θα ορίζαμε ως μόδα σήμερα, οι αντίστοιχες κοινωνικές τάξεις της σύγχρονης κοινωνίας αποτελούν κύρια πηγή εισοδήματος της βιομηχανίας της μόδας.

Τη θέση λοιπόν του βυζαντινού αυτοκράτορα και της βυζαντινής υψηλής τάξης στον τομέα της ενδυμασίας έχει πάρει σήμερα ο μέσος αστός και απαντώντας στο ερώτημα που τέθηκε αρχικά για το μέσο βυζαντινό, η έννοια της μόδας θα ήταν πλήρως ακατανόητη σε αντίθεση βέβαια με τους πλούσιους βυζαντινούς, οι οποίοι θα μπορούσαν ως ένα βαθμό να συνειδητοποιήσουν την έννοια.

Ακολουθούν κάποιες εικόνες, αναπαράσταση από τις βυζαντινές ενδυμασίες και στολές της Βυζαντινής περιόδου

Επιμέλεια Θέματος Γιώργος Χαρίτος