«Ἔλεος θέλω καὶ οὐ θυσίαν καὶ ἐπίγνωσιν Θεοῦ ἢ ὁλοκαυτώματα»

Του Γιώργου Χαρίτου*

Σήμερα η αγία εκκλησία μας τιμά την μνήμη του δικαίου Προφήτου Ωσηέ.

Ιστορικό

Ο Προφήτης Ωσηέ ήταν γιος του Βεηρεί (ή Bενιή) από τη Γαλεμώθ (ή Bαλεθώμ) της φυλής Ισάχαρ και έζησε τον όγδοο αιώνα προ Χριστού, επί βασιλέων του Ιούδα, Οζίου, Ιωάθαμ, Άχαζ, Έζεκία και του Ισραήλ Ιεροβοάμ Β'. Στην Παλαιά Διαθήκη, είναι ο πρώτος από τους δώδεκα μικρούς λεγόμενους προφήτες.

Ο Ωσηέ ήταν ψυχή γεμάτη από ζήλο για το θείο Νόμο, γι' αυτό και στο προφητικό του βιβλίο καταγγέλλει ευθέως το λαό του Ισραήλ, που είχε μολυνθεί από την ειδωλολατρία. Οι συμβολισμοί του θεωρούνται δυσεξήγητοι, αλλά σαφέστατα εκδηλώνει την πίστη του στο Σωτήρα Χριστό. Ο Ωσηέ λέγεται ότι έζησε 75 χρόνια, και μετά παρέδωσε στο Θεό τη δίκαια ψυχή του. (saint.gr)

«Ἔλεος θέλω καὶ οὐ θυσίαν καὶ ἐπίγνωσιν Θεοῦ ἢ ὁλοκαυτώματα»

Είναι άξιο προσοχής να σταθούμε σε ένα πολύ σημαντικό-μεταξύ άλλων- κεφάλαιο του προφήτη Ωσηέ. Στο έκτο κεφάλαιο παραθέτει τον ύμνο μετανοίας εκ μέρους των ανθρώπων, και η απάντηση του Θεού προς Αυτούς.

[1]«Λέτε λοιπόν:

Εμπρός ας επιστρέψουμε προς τον Κύριο!

Αυτός μας κατασπάραξε,

Αυτός μας πλήγωσε,

Αυτός και τις πληγές μας θα επιδέσει.

Δύο μέρες υποφέρουμε,

Την Τρίτη ημέρα όμως θα μας ξαναδώσει τη ζωή

Θα μας σηκώσει και θα ζήσουμε

Ενώπιον του.

Ελάτε ας γνωρίσουμε τον Κύριο,

Βίωμα ας κάνουμε αυτή την γνώση.

Όπως σίγουρα έρχεται η αυγή,

Όπως σίγουρα έρχεται η βροχή,

Η πρώιμη και η όψιμη, όπου τη γη,

Ποτίζει,

Το ίδιο σίγουρα θα έρθει για να μας βοηθήσει ο Κύριος.

Αλλά ο Κύριος απαντάει: ''Τι να σου κάνω λαέ του Εφραίμ, τι να σου κάνω λαέ του Ιούδα; Σαν την πρώιμη ομίχλη είναι η αγάπη σας, σαν την δροσιά την πρωινή που φεύγει. Συνέχεια σας πολέμησα με τους προφήτες μου, σας απείλησα με θάνατο. Η Απόφαση μου είναι καθάρια σαν το φως. Την αγάπη σας θέλω κι όχι Θυσίες, να με αναγνωρίζετε για Θεό σας, παρά να μου προσφέρετε ολοκαυτώματα.'' »

Ο Προφήτης στον πρώτο στίχο αυτού του ύμνου καλεί τους Ισραηλίτες να γυρίσουν πίσω στον αληθινό Θεό. Η Απιστία του Ισραήλ εναντίον του Θεού είναι διάχυτη σε όλα τα κείμενα της Π.Δ, Ίδη από το βιβλίο της Γενέσεως συνεχίζοντας στο βιβλίο της Εξόδου, στα Βασιλειών κ.α. Οι περισσότεροι εκ των προφητών της Π.Δ επιτιμούν τον Ισραήλ ή τον Ιούδα αντίστοιχα για την απιστία τους προς τον Θεό και την εισαγωγή ειδώλων ή άλλων εθνικών θρησκειών εν μέσο  αυτών. Αιτία της πτώσεως του Βασιλείου του Ισραήλ, όπως μαθαίνουμε από τα βασιλειών, είναι η εισαγωγή του θρησκευτικού συγκρητισμού αναμέσο των Ισραηλιτών. 

Λοιπόν, έτσι, συνεχίζει λέγοντας «ὅτι αὐτὸς ἥρπακε καὶ ἰάσεται ἡμᾶς, πατάξει καὶ μοτώσει ἡμᾶς·». Έχει την ακλόνητη πίστη ο Προφήτης ότι ο Θεός παρόλο όπου άφησε τον Ισραήλ να πέσει στα χέρια διαφόρων εχθρών, προς παιδαγωγία αυτών, ο ίδιος θα είναι αυτός όπου θα επουλώσει τις πληγές τους και θα τους γιατρέψει έως τέλους.

Στον στίχο δύο συνεχίζει λέγοντας «ὑγιάσει ἡμᾶς μετὰ δύο ἡμέρας, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ τρίτῃ ἐξαναστησόμεθα καὶ ζησόμεθα ἐνώπιον αὐτοῦ». Εδώ ο προφήτης ενδέχεται να εισάγει και την ιδέα περί της Αναστάσεως στο ύμνο του. Αναφέρει πως ‘’δύο ημέρες θα υποφέρουμε, την Τρίτη μέρα όμως θα μας ξαναδώσει την ζωή, θα μας σηκώσει για να ζήσουμε ενώπιο του.’’ Το σημείο αυτό μας θυμίζει την Τριήμερη Ανάσταση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Ο Κύριος όντας ο ίδιος δύο ημέρες εις τον Άδη, Αναστήθηκε την Τρίτη ημέρα χαρίζοντας ημάς αιώνια ζωή.[2] Προ-τύπωση της τριήμερης Ανάστασης του Χριστού βλέπουμε και στο βιβλίο του προφήτη Ιωνά.[3]

«καὶ γνωσόμεθα· διώξωμεν τοῦ γνῶναι τὸν Κύριον» συνεχίζει ο Προφήτης στον στοίχο τρία. Ας γνωρίσουμε τον Κύριο, λέει, βίωμα να κάνουμε αυτήν την γνώση. Το να γνωρίζουμε δηλαδή, οντολογικά, την ύπαρξη του Θεού δεν αρκεί μας λέει ο προφήτης, αλλά την γνώση περί αυτού να την κάνουμε βίωμα, δηλαδή να ζήσουμε τον Θεό στην ζωή μας. Αυτό το λέει εξίσου ακριβώς το ίδιο και ο Απόστολος Παύλος στην προς Γαλάτας επιστολή του «ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός·»[4] και συνεχίζει λέγοντας «ὃ δὲ νῦν ζῶ ἐν σαρκί, ἐν πίστει ζῶ τῇ τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀγαπήσαντός με καὶ παραδόντος ἑαυτὸν ὑπὲρ ἐμοῦ. »

Ο Προφήτης Ωσηέ εν συνεχεία στον ίδιο στίχο αναφέρει «ὡς ὄρθρον ἕτοιμον εὑρήσομεν αὐτόν, καὶ ἥξει ὡς ὑετὸς ἡμῖν πρώϊμος καὶ ὄψιμος γῇ.» Όπως σίγουρα, λέει, έρχεται η αυγή, όπως σίγουρα έρχετε η βροχή η πρώιμη κι η όψιμη όπου τη γη ποτίζει, το ίδιο σίγουρα θα έρθει για να μας βοηθήσει ο Κύριος. Εδώ σε αυτήν την φράση επαναλαμβάνει την πίστη του στον Κύριο λέγοντας πως θα έρθει ως κάτι σίγουρο παρομοιάζοντας Αυτόν ως την βροχή όπου σίγουρα θα έρθει να ποτίσει και να αναστήσει την γη, και ως την Αυγή όπου σίγουρα θα ανατείλει φέροντας το πρωί.

Στο στοίχο τέσσαρα ομιλεί ο Θεός εν μέσο του Προφήτη λέγοντας και διατυπόντας ξανά την απιστία του Ισραήλ, ως ένα παράπονο του Θεού προς τον λαό του. « τί σοι ποιήσω Ἐφραίμ; τί σοι ποιήσω Ἰούδα; τὸ δὲ ἔλεος ὑμῶν ὡς νεφέλη πρωϊνὴ καὶ ὡς δρόσος ὀρθρινὴ πορευομένη.» Σαν την πρωινή ομίχλη και σαν την δροσιά την πρωινή, παρομοιάζει ο Θεός την αγάπη των Ισραηλιτών όπου αμέσως χάνετε και φεύγει.

Στον επόμενο στίχο λέει εν συνεχεία ο Θεός «Διὰ τοῦτο ἀπεθέρισα τοὺς προφήτας ὑμῶν, ἀπέκτεινα αὐτοὺς ἐν ῥήματι στόματός μου». Αναφέρει δηλαδή, ότι για αυτόν τον λόγο, πολέμησε τους ψευδοπροφήτες όπου είχαν μαζευτεί και είχαν κυκλώσει τον Ισραήλ και με έναν λόγο του τους φόνευσε. Βέβαια γίνετε λόγος εδώ για τους Προφήτες του Κυρίου, όπου ως όργανα του Θεού επιτίμησαν τους ψευδοπροφήτες άλλων θρησκειών όπου είχαν εισαχθεί εν μέσο του Ισραήλ, εξολοθρεύοντας και διώχνοντας αυτούς εκ της γης αυτών. Ένα τρανταχτό παράδειγμα δια αυτό είναι ο Προφήτης Ηλίας όταν φονεύει τους τετρακόσιους ψευδοπροφήτες του Βαάλ ενώπιων του λαού, αφού πρώτα υπέδειξε το ψεύδος τους.[5]

«καὶ τὸ κρίμα μου ὡς φῶς ἐξελεύσεται·» λέγει ο Κύριος. Σαν το Φως, λέει ο Κύριος, τόσο καθάρια θα είναι η Απόφαση του.

 Και ερχόμαστε στην πλέον σημαντική φράση αυτής της περιόδου όπου συνοψίζει το θέλημα του Θεού έναντι του λαού του. «διότι ἔλεος θέλω καὶ οὐ θυσίαν καὶ ἐπίγνωσιν Θεοῦ ἢ ὁλοκαυτώματα.». Την αγάπη σας θέλω κι όχι Θυσίες, να με αναγνωρίζετε για Θεό σας, παρά να προσφέρετε ολοκαυτώματα..

Ο Θεός εδώ ξεκαθαρίζει προς τον λαό του, ότι οι θυσίες ως απλές τυπολατρικές πράξεις, κανένα αντίκρισμα δεν έχουν προς εκείνον. Αν ο άνθρωπος προσέρχεται εις την λατρεία γιατί πρέπει, και όχι γιατί θέλει, ουδεμία αξία έχει για τον Θεό. Ξεκαθαρίζει ότι ο ίδιος ζητάει κατά κύριο λόγο την αγάπη των ανθρώπων πως εκείνον. Άλλωστε η λατρεία( εκ του ρήματος Λατρεύω, δηλαδή αγαπώ) έχει ουσία και νόημα όταν ο άνθρωπος κινείται από αγάπη προς τον δημιουργό του. Καταδικάζει λοιπόν την τυπολατρία ως στόχος του ανθρώπου αναδεικνύοντας και ζητώντας από αυτόν εξ αρχής την αγάπη. Όχι τυχαία ο Κύριος Ιησούς Χριστός, χρησιμοποιεί την ίδια φράση σε μία εκ των ομιλιών του λέγοντας  ξανά «ἔλεον θέλω καὶ οὐ θυσίαν.[6]» με την ίδια έννοια ξανά πως ευσπλαχνία ζητά και όχι απλή τυπική θυσία. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο Θεός επιτιμά την αξία της λατρείας καταδικάζοντας αυτήν καθεαυτή, αλλά καταδικάζει αυτήν όταν δεν έρχεται σε συνάφεια με την προς αυτήν κινούμενος ο άνθρωπος αγάπη. Άλλωστε σε άλλο σημείο λέει ο Ιησούς Χριστός στην επί του όρους ομιλία του «Ἐὰν οὖν προσφέρῃς τὸ δῶρόν σου ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον κἀκεῖ μνησθῇς ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἔχει τι κατὰ σοῦ, ἄφες ἐκεῖ τὸ δῶρόν σου ἔμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου, καὶ ὕπαγε πρῶτον διαλλάγηθι τῷ ἀδελφῷ σου, καὶ τότε ἐλθὼν πρόσφερε τὸ δῶρόν σου.»[7] Δηλαδή, αν καθώς πηγαίνεις να προσφέρεις το δώρο σου προς τον Κύριο, και μέσα στον Ναό θυμηθείς ότι ο αδερφός σου έχει κάτι μαζί σου εξαιτίας της απρεπούς συμπεριφοράς σου, άσε το δώρο, γύρνα, συμφιλιώσου μαζί του και επέστρεψε ύστερα και πρόσφερε το δώρο σου προς τον Θεό. Θέτει δηλαδή ως προϋπόθεση της «Θυσίας», αλλά και ποιο σύγχρονα ως προς εμάς, την έλευση μας εις τον Οίκο του, το να έχεις συμφιλιωθεί πρώτα με τον αδερφό σου.

*Φοιτητής της Θεολογικής Σχολής Αθηνών

---

[1] Μετάφραση της Π.Δ εκ της Βιβλικής Εταιρίας, Ωσηέ 6:1-6

[2] «παρέδωκα γὰρ ὑμῖν ἐν πρώτοις ὃ καὶ παρέλαβον, ὅτι Χριστὸς ἀπέθανεν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν κατὰ τὰς γραφάς,  καὶ ὅτι ἐτάφη, καὶ ὅτι ἐγήγερται τῇ τρίτη ἡμέρᾳ κατὰ τὰς γραφάς,» Α Κορ. 15,3-4

[3] «Καὶ προσέταξε Κύριος κήτει μεγάλῳ καταπιεῖν τὸν Ἰωνᾶν· καὶ ἦν Ἰωνᾶς ἐν τῇ κοιλίᾳ τοῦ κήτους τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύκτας.» Ιων. 2,1

[4] Προς Γαλάτας 2:20

[5] Ἀ Βασιλέων(Μασωριτικό) ή Γ’ Βασιλειών( κατά τους Εβδομήκοντα) 18:25-40 διήγηση περί του προφήτου Ηλιού και των ψευδοπροφητών του Βαάλ. Χαρακτηριστικό κομμάτι «καὶ ἔπεσε πῦρ παρὰ Κυρίου ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καὶ κατέφαγε τὰ ὁλοκαυτώματα καὶ τὰς σχίδακας καὶ τὸ ὕδωρ τὸ ἐν τῇ θαλάσσῃ, καὶ τοὺς λίθους καὶ τὸν χοῦν ἐξέλειξε τὸ πῦρ. καὶ ἔπεσε πᾶς ὁ λαὸς ἐπὶ πρόσωπον αὐτῶν καὶ εἶπον· ἀληθῶς Κύριος ὁ Θεός, αὐτὸς ὁ Θεός.»

[6] Ματθ. 9,13

[7] Ματθ. 5,24