π. Αρσένιος Βλιαγκόφτης: Πρωτιά ανοησίας το τμήμα Ισλαμικών Σπουδών

agioritikovima

"Δηλαδή οι Παπικοί έχουν θεολογικές σχολές, οι Προτεστάντες, οι Ορθόδοξοι… Εδώ τώρα εμείς διεκδικούμε πρωτιά ανοησίας παγκοσμίως με το να δημιουργήσουμε ένα Τμήμα Ισλαμικών Σπουδών μέσα στη Θεολογική Σχολή" ανέφερε μεταξύ άλλων σε ομιλία του για τον σουφισμό ο Οσιολογιωώτατος Μοναχός π. Αρσένιος Βλιαγκόφτης.

Η ομιλία του Οσιολογιωτάτου Μοναχoύ π. Αρσενίου Βλιαγκόφτη, Διδάκτορα Θεολογίας – Πτυχιούχου Φιλοσοφίας πραγματοποιήθηκε στο Αντιαιρετικό Σεμινάριο της Ιεράς Μητροπόλεως Γλυφάδας, Ελληνικού Βούλας, Βουλιαγμένης, Βάρης, την 16η Φεβρουαρίου 2015

Ακολουθεί η ομιλία:

Η χαρά μου είναι ιδιαίτερη και η τιμή για μένα που είμαι πάλι σε αυτό το βήμα. Ευχαριστώ και τον Σεβασμιώτατο για την αγάπη του και τον πατέρα Κωνσταντίνο και όλους εσάς που είστε εδώ. Το θέμα μας λοιπόν είναι ο Σουφισμός.

Στο σούπερ μάρκετ «Θρησκεία» ένα από τα προϊόντα που πωλούνται και διαφημίζεται έντονα είναι και ο Σουφισμός. Ο όρος αυτός (σούπερ μάρκετ «Θρησκεία») χρησιμοποιήθηκε από ξένους ερευνητές του σκηνικού των σεκτών και νομίζω ότι είναι επιτυχής. Τον χρησιμοποιούσε και ο πατήρ Αντώνιος Αλεβιζόπουλος, διότι στο βάθος δείχνει ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα εμπόριο πνευματικών προϊόντων τα οποία όμως είναι μολυσμένα. Στο σούπερ μάρκετ «Θρησκεία» λοιπόν, ένα από αυτά που προβάλλεται πολύ τα τελευταία χρόνια είναι ο Σουφισμός.

Ξέρετε ότι το Ισλάμ και η ομοφυλοφιλία είναι δύο πράγματα που γενικότερα προβάλλονται στη Δύση έντονα – τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη και στην Αμερική – και ο Σουφισμός εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο του Ισλάμ. Είναι ο μυστικισμός, ας το πούμε, του Ισλάμ. Όπως θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της λεγομένης Νέας Εποχής, διότι αυτός ο Σουφισμός έχει και συγκρητιστικές τάσεις. Ένα στοιχείο, μια παράμετρος της λεγομένης Νέας Εποχής του Υδροχόου είναι και αυτό:· Ότι δηλαδή οι θρησκείες υποτίθεται ότι είναι νόμιμοι δρόμοι προς την αλήθεια· δεν υπάρχει σωστή και λάθος θρησκεία. Έχουμε δηλαδή έναν συγκρητισμό και θα δείτε πώς εντάσσεται σε ένα βαθμό και ο Σουφισμός σε αυτό το πλαίσιο.

Νομίζω ότι πριν περάσουμε στον Σουφισμό πρέπει να πούμε μερικά πράγματα γενικότερα για το Ισλάμ.Ιδρυτής της θρησκείας αυτής είναι όπως ξέρετε ο Μωάμεθ. Γεννήθηκε το 570 μ.Χ. Αρχή της χρονολογίας των Μουσουλμάνων είναι το έτος 622 μ.Χ. Είναι μια χρονιά-σταθμός που διώχθηκε ο Μωάμεθ από τη Μέκκα και πήγε στη Μεδίνα. Το έτος αυτό, το 622 μ.Χ., ονομάστηκε «Εγίρα» και σημαίνει τη μετανάστευση του Μωάμεθ, ο οποίος κατέστησε πλέον κέντρο της δράσεώς του τη Μεδίνα από τη Μέκκα που ήταν προηγουμένως.

Βασικές πίστεις του Ισλάμ είναι ότι το Κοράνιο είναι άκτιστο. Έχει χαρακτηριστεί το Ισλάμ (και σωστά) ως η θρησκεία ενός ιερού βιβλίου. Το Κοράνιο σύμφωνα με τους Μουσουλμάνους είναι άκτιστο. Βέβαια, όσοι έχουν γνώση της Ορθόδοξης θεολογίας ξέρουν ότι ´Ακτιστος είναι μόνον ο Τριαδικός Θεός. Οι Μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι το Κοράνιο έπεσε από τον ουρανό και ότι είναι άκτιστο, σε αντίθεση με την πίστη την ορθόδοξη. Πήρε πολλά στοιχεία το Ισλάμ από τον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό και βέβαια αυτά τα ανέμιξε ο Μωάμεθ και με τα στοιχεία των Αραβικών φυλών της ερήμου, οι οποίοι ήθελαν μια καθοδήγηση και τους ήνωσε ο Μωάμεθ με τη νέα πίστη που τους έδωσε. Ιδιαίτερα οι σούφι, στους οποίους θα αναφερθούμε, έχουν πάρει πολλά από τον Νεοπλατωνισμό, όπως επίσης έχουν πάρει πολλά και από τους Ορθοδόξους Χριστιανούς αλλά και τους Μονοφυσίτες μοναχούς οι οποίοι ευρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή αυτού που λέμε σήμερα Μέση Ανατολή, στη Συρία και στις άλλες γειτονικές χώρες· και βέβαια αυτά τα στοιχεία που πήραν τα ενέταξαν στη δική τους προσέγγιση του Θεού – του Αλλάχ.

Βασικές διδασκαλίες του Ισλάμ είναι τρεις:

Το απρόσιτο του Θεού. Ο Θεός είναι τελείως απρόσιτος. Το Ισλάμ είναι μία ανεικονική θρησκεία· δεν υπάρχουν εικόνες. Όχι μόνον ο Θεός (ο Αλλάχ) δεν εξεικονίζεται, αλλά και ο κυρίως προφήτης του, ο Μωάμεθ, κι αυτός δεν εξεικονίζεται. Υπάρχουν ζωγραφιές όπου ο Μωάμεθ σε συνοδεία με άλλους συνεργάτες του επάνω στις καμήλες βαδίζουν στην έρημο και ενώ τα πρόσωπα των συνεργατών του εικονίζονται, το πρόσωπο του Μωάμεθ είναι λευκό. Είναι βλασφημία να εικονιστεί το πρόσωπο του Θεού, αλλά και το πρόσωπο του προφήτου του Μωάμεθ. Ένα λοιπόν το απρόσιτο του Θεού.
 

Δεύτερο: Πίστη στη μέλλουσα κρίση. Υπάρχει άλλη ζωή και υπάρχει μέλλουσα κρίση. Τώρα, αυτή η πίστη όπως ξέρετε συνδέεται με χονδροειδείς απόψεις γύρω από τον Παράδεισο έτσι όπως τον εννοούν αυτοί, με τα ουρί και τα πιλάφια και τα συναφή.

Επίσης: Πίστη στο κισμέτ, κάτι ανάλογο με τις απόψεις των απωανατολικών θρησκευμάτων όπου όλα καθορίζονται από το κάρμα και τη μετενσάρκωση. Εδώ έχουμε κάτι αντίστοιχο. Είναι το «κισμέτ». Όλα υπακούουν σε μία τυφλή νομοτέλεια, όλα είναι γραμμένα. Δεν υπάρχει ελευθερία του προσώπου, δεν υπάρχει και το πρόσωπο βέβαια, όπως το έχουμε εμείς στη δική μας την παράδοση.

Γίνεται λόγος για τους πέντε στύλους του Ισλάμ, πέντε βασικές δηλαδή διδασκαλίες, οι οποίες είναι οι εξής:

Είναι πρώτον η ομολογία της πίστεως, ότι ένας είναι ο Θεός και ο προφήτης του είναι ο Μωάμεθ.

Δεύτερον είναι η προσευχή, η οποία είναι υποχρέωση για κάθε Μουσουλμάνο, για κάθε πιστό, και η οποία πρέπει να γίνεται πέντε φορές ημερησίως. Όπου κι αν βρεθούν στρώνουν ένα χαλάκι στρεφόμενοι προς τη Μέκκα και προσεύχονται.

Τρίτον είναι η ελεημοσύνη,

τέταρτον η νηστεία κατά τον μήνα Ραμαντάν (είναι το γνωστό Ραμαζάνι). Βέβαια η νηστεία έτσι όπως την κάνουν οι Μουσουλμάνοι στερείται πνευματικού νοήματος, διότι όπως ξέρετε μπορεί κανείς μετά τη δύση του ηλίου που τελειώνει πλέον η νηστεία, η οποία διαρκεί από την ανατολή μέχρι τη δύση (δεν πρέπει κανείς να φάει ή να πιει τίποτε από την ανατολή μέχρι τη δύση), αλλά από τη δύση μέχρι την ανατολή μπορεί να φάει και να πιει τα πάντα. Αυτό βέβαια ούτε πνευματικό είναι, αλλά νομίζω και για τη σωματική υγεία θα εβεβαίωναν οι γιατροί ότι είναι πολύ επιβαρυντικό και αρνητικό – και για τη σωματική υγεία.

Και πέμπτον είναι η ιερή αποδημία στη Μέκκα. Αισθάνονται οι πιστοί Μουσουλμάνοι την υποχρέωση τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους να πάνε προσκύνημα στη Μέκκα, στην ιερή πόλη των Μουσουλμάνων.

Να πούμε για τη βασική διαίρεση των Μουσουλμάνων σε Σουνίτες και Σιίτες. Πολλά από τα στοιχεία τα οποία θα αναφέρω στην αποψινή εισήγηση τα έχω πάρει από ένα βιβλίο αξιόλογο, κατά την άποψή μου, το οποίον επιγράφεται «Οι Δερβίσσαι» και το έχει γράψει ο Βλαδίμηρος Μιρμίρογλου. Εξεδόθη για πρώτη φορά το 1940 και επανεξεδόθη από τις εκδόσεις «Εκάτη». Ο Μιρμίρογλου είναι από τους λίγους που κάνει πρωτότυπη έρευνα, διότι έχει πρόσβαση στις ισλαμικές πηγές, γνωρίζει τουρκικά πολύ καλά και δεν συναντούμε στο βιβλίο του αυτό που βλέπουμε σε άλλα βιβλία – όχι μόνο γύρω από το Ισλάμ αλλά γενικότερα – όπου ο ένας αντιγράφει τον άλλον.

Ο Μιρμίρογλου κάνει πρωτότυπη έρευνα και το βιβλίο του «Οι Δερβίσσαι» το χρησιμοποιώ σε αυτά που θα σας παρουσιάσω.

Λέει λοιπόν ο Μιρμίρογλου για τον διαχωρισμό σε Σουνίτες και Σιίτες: «Μεταξύ Μωαμεθανών θρησκευτικαί έριδες δεν ανεφύησαν ως εκ πρώτης όψεως άγεταί τις να δεχθή μετά τον θάνατον του προφήτου αυτών Μωάμεθ. Πράγματι, αύται ανεβλάστησαν πολύ προ της γεννήσεως του Μωάμεθ εν τῃ πόλει της Μέκκας συνεπείᾳ εχθρικού ανταγωνισμού δύο οικογενειών προερχομένων εκ της αυτής φατρίας». Η φατρία ή η φυλή είναι βασικό στοιχείο για να καταλάβουμε το πώς δρουν, συμπεριφέρονται, σκέφτονται αυτοί οι λαοί, οι ´Αραβες. Είναι πολύ βασικό η φυλή. Ποια ήταν λοιπόν αυτή η διαμάχη; Ήταν μεταξύ της οικογενείας των Χασιμίδων και της οικογενείας – όταν λέμε οικογένεια δεν εννοούμε πενταμελή οικογένεια, εννοούμε μια πολύ μεγαλύτερη ομάδα – των Εμεβίδων. Χασιμίδες και Εμεβίδες. «Ο Χασίμ», συνεχίζει ο Μιρμίρογλου, «ήτο απώτατος πάππος του Μωάμεθ, εξ ου και τόσον αυτός όσον και οι συγγενείς του Μωάμεθ αποκαλούνται «Χασιμίδες». Οι της οικογενείας των Εμεβίδων ετήρησαν πάντοτε σταθερώς εχθρικήν κατά της οικογενείας του Μωάμεθ στάσιν. Αι αδικίαι αι διαπραχθείσαι μετά τον θάνατον του Μωάμεθ εις βάρος των συγγενών του εχώρισαν την νεοκυοφορηθείσαν θρησκείαν του εις δύο μερίδας: Τους Σουνίτας, δηλαδή τους ορθώς πρεσβεύοντας…» (αυτό σημαίνει «Σουνίτες», δηλαδή με απλά λόγια θα λέγαμε είναι οι κατά τη γνώμη τους ορθόδοξοι, αυτοί που πιστεύουν σωστά· αυτό σημαίνει «Σουνίτες») «…και τους Σιίτας, δηλαδή τους οπαδούς ή θιασώτας, τους επιδείξαντας ιδιαιτέραν αγάπην προς τους συγγενείς του Μωάμεθ. Οι συγγενείς ούτοι απετελούντο από την θυγατέρα του Μωάμεθ Φατμά, τον γαμβρόν του Αλή και τους εγγονούς του Χασάν και Χουσεΐν, τέκνα του Αλή. Οι Σιίται ετιτλοφόρησαν εαυτούς ως «Σιάι ´Αλι Μουχάμετ», το οποίο σημαίνει κατά πιστήν μετάφρασιν «οι αγαπώντες την οικογένειαν του Μωάμεθ». Η αίρεσις αύτη καλείται ωσαύτως και Αλεβίδες εκ του ονόματος του πρωταγωνιστού αυτής, του ιερωμένου Αλή».

Άρα λοιπόν, Σουνίτες σημαίνει αυτοί οι οποίοι πιστεύουν σωστά, οι ορθόδοξοι ας το πούμε, και Σιίτες είναι αυτοί οι οποίοι αγαπούν την οικογένεια του Μωάμεθ, η οποία υποτίθεται ότι υπέστη αδικίες και σκοτώθηκαν ο γαμπρός του Μωάμεθ ο Αλής, σύζυγος της θυγατέρας του Μωάμεθ Φατμά, και τα δύο εγγόνια του Μωάμεθ, ο Χασάν και ο Χουσεΐν, παιδιά του Αλή. Οπότε οι Σιίτες είναι αυτοί οι οποίοι είναι προσκολλημένοι στον Αλή, στον Χασάν και στον Χουσεΐν, οι αγαπώντες την οικογένεια του Μωάμεθ. Στον Πειραιά όπου κάνουν κάθε χρόνο μια τελετή εκεί πέρα και αυτομαστιγώνονται και τρέχουν τα αίματα, αν θα έχετε δει, αυτοί είναι Σιίτες και αυτό το κάνουν εις ανάμνησιν του θανάτου του Αλή και του Χασάν και του Χουσεΐν.

Βέβαια εδώ πέρα θα πρέπει κανείς να λάβει υπόψιν του και το εξής, ότι αυτός ο διαχωρισμός, δηλαδή σε Σουνίτες και Σιίτες, έχει και στοιχεία εθνοφυλετικά. Δηλαδή οι Πέρσες, οι οποίοι δεν είναι ´Αραβες, ακολούθησαν τον Σιιτισμό, ενώ οι ´Αραβες είναι Σουνίτες. Μπήκαν δηλαδή και τέτοια στοιχεία στην περίπτωση αυτής της διαιρέσεως στους Σουνίτες και Σιίτες πολλές φορές, όπως και με τους Αλεβίδες, τους οποίους ο Μιρμίρογλου τους ταυτίζει με τους Σιίτες. Δεν ξέρω αν μπορούμε να τους ταυτίσουμε· είναι πολύ κοντά βέβαια οι Σιίτες με τους Αλεβίδες. Οι Αλαουίτες (Αλαουίτες ή Αλεβίτες) είναι στη Συρία σήμερα αυτοί που στηρίζουν τον ´Ασαντ. Είναι Αλεβίτες ή Αλαουίτες. Αυτοί λοιπόν είναι κοντά στους Σιίτες, γι᾽ αυτό βλέπετε και η βασική στήριξη του ´Ασαντ είναι από την Περσία. Η Περσία είναι Σιίτες.

Οι Σιίτες Πέρσες πολεμούν μαζί με τον ´Ασαντ εναντίον των Σουνιτών (αυτών των Τζιχαντιστών που κόβουν κεφάλια) και επίσης οι Λιβανέζοι και οι Χεζμπολάχ ή Χεζμπάλα (Ηizbullah) με την προφορά την Αραβική, οι Χεζμπάλα λοιπόν είναι Σιίτες και αυτοί του Λιβάνου που είναι μαζί με τον ´Ασαντ. Οπότε έχουμε σήμερα μια έντονη διαμάχη μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών, η οποία σε όλη τη διάρκεια βέβαια την ιστορική, από τότε που εμφανίστηκε το Ισλάμ και η διαίρεση σε Σουνίτες και Σιίτες υπάρχει αυτή η διαμάχη, αλλά σήμερα νομίζω παρουσιάζεται με αυτόν τον πολύ έντονο τρόπο.

Επαναλαμβάνω: Για να καταλάβουμε αυτή τη διαίρεση, θα πρέπει εκτός από τους «θεολογικούς» παράγοντες να λάβουμε υπόψιν και τους άλλους, τους εθνοφυλετικούς. Παραδείγματος χάριν: Οι πληθυσμοί οι χριστιανικοί που εξαναγκάστηκαν να εξισλαμισθούν στην Μικρά Ασία και αλλού προτίμησαν να γίνουν Αλεβίτες και όχι Σουνίτες, δηλαδή όχι καθαρόαιμοι Μουσουλμάνοι, ας πούμε. Σημειωτέον ότι για τους Σουνίτες οι Σιίτες και πολλῴ μάλλον οι Αλεβίτες θεωρούνται αιρετικοί. Οι Μπεκτασήδες (που είναι συγγενικοί και αυτοί), οι Αλεβίτες, οι Σιίτες δεν έχουν τζαμιά όπως έχουν οι Σουνίτες. Έχουν άλλον τρόπο.

Ο Μιρμίρογλου εδώ πέρα λέει ότι «οι αλλόγλωσσοι δεν ηνόησαν τον Μωαμεθανισμόν» και όχι απλώς οι αλλόγλωσσοι, αλλά και οι αλλόφυλοι, θα συμπληρώναμε. Δηλαδή ο καθαρόαιμος Μουσουλμανισμός, Μωαμεθανισμός, Ισλάμ, οι Σουνίτες, είναι ένα φαινόμενο αραβικό. Οι παρεκκλίσεις από το Σουνιτισμό του ορθόδοξου Ισλάμ επαναλαμβάνω έχουν σχέση και με την άλλη γλώσσα και με την άλλη φυλή. Και ήταν ένας τρόπος, τρόπον τινά, οι Αλεβίτες ή Αλαουίτες όπως και οι Μπεκτασήδες πηγαίνανε εκεί και πίσω από αυτή την πίστη μπορεί να κρυβόταν και ένας κάποιος, ας πούμε, κρυπτοχριστιανισμός. Δεν πήγαιναν να γίνουν δηλαδή καθαρόαιμοι Μουσουλμάνοι Σουνίτες.

Να δούμε λίγο ιστορικά πώς εξελίσσεται ο Σουφισμός. Κατ᾽ αρχήν έχει γίνει μεγάλη συζήτηση από πού παράγεται αυτή η λέξη. Κάποιοι την ετυμολογούν από τη λέξη «σοφός», «σοφία», αλλά η επικρατέστερη άποψη είναι ότι προέρχεται από τη λέξη «σουφ», την αραβική, που σημαίνει «μάλλινο ρούχο». Η λέξη αυτή καθιερώνεται από το 814 μ.Χ. και μετά· και πράγματι οι σούφι, τα μοναστικά τάγματα δηλαδή του Ισλάμ, επηρεάστηκαν όπως σας είπα και νωρίτερα από τον μοναχισμό τον ορθόδοξο και τον μονοφυσίτικο της ευρύτερης περιοχής αυτού που λέμε σήμερα Μέση Ανατολή. Επήραν λοιπόν από τους ασκητές τους Χριστιανούς και αυτό το μάλλινο ρούχο. Και από ᾽κει, κατά την επικρατέστερη άποψη, προέρχεται η λέξη «σούφι» (από το μάλλινο ρούχο – «σουφ» στα αραβικά).

Πηγές του σουφικού ρεύματος θεωρούνται ορισμένα βασικά στοιχεία της ισλαμικής ευσέβειας. Ποια είναι αυτά: Η αίσθηση της παροδικότητας του κόσμου (ο κόσμος είναι παροδικός, περνάει), η προσδοκία του τέλους, η βεβαιότητα ότι η ζωή δεν έχει νόημα όταν δεν σχετίζεται με τον Θεό.

Κάποιες βασικές μορφές στην εξέλιξη του ισλαμικού μυστικισμού, του Σουφισμού, είναι πρώτα-πρώτα μια γυναίκα (είναι η μοναδική γυναίκα που βρίσκουμε στην ιστορική πορεία του Σουφισμού), Ραμπία Αλ Ανταβίγια το όνομά της, η οποία πέθανε το 801.

Η μεγάλη ακμή όμως του Σουφισμού σημειώνεται κατά το 12ο και κυρίως τον 13ο αιώνα. Η περίοδος αυτή αρχίζει με τον περίφημο θεολόγο και μυστικό του Ισλάμ, τον Αλ Γκαζαλί, ο οποίος πέθανε το 1111. Ο Αλ Γκαζαλί έκανε μία σύνθεση του σουνιτικού Ισλάμ και του Σουφισμού. Αυτό είναι αξιοσημείωτο και τονίζεται από τους ερευνητές, διότι σύνθεση του σιιτικού Ισλάμ και του Σουφισμού είναι πιο εύκολο διότι ο Σουφισμός είναι πιο κοντά στο Σιιτισμό, ενώ είναι πιο μακριά από τους Σουνίτες. Ο Γκαζαλί λοιπόν θεωρείται κορυφαίος θεολόγος του Ισλάμ διότι έκανε μία σύνθεση μεταξύ σουνιτικού Ισλάμ και Σουφισμού. Πέθανε το 1111.

¶λλη μορφή σπουδαία είναι ο Φαρίντ Αλ Ντίν Αλ Ατάρ, ο οποίος πέθανε το 1230, ο Ιμπν Αραμπί (πέθανε το 1240), ο Ρούμι (πέθανε το 1273). Από αυτόν ξεκινά το τάγμα των Μεβλεβή Δερβίσηδων (είναι αυτοί οι στροβιλιζόμενοι δερβίσες). Από τον 18ο αιώνα και μετά εμφανίζεται μία κάμψη.

Έχουμε εκφυλιστικά φαινόμενα και πλέον ο Σουφισμός έχει μια πτώση. Αυτοί που ονομάζονται δερβίσες στην Τουρκία, στην Ινδία και στο Πακιστάν ονομάζονται φακίρηδες, από το «φακρ» που σημαίνει «πτωχός», και δεν είναι μόνον πτωχός με την έννοια ότι δεν έχει τα στοιχειώδη, είναι πένης, αλλά δίνουν και πνευματική διάσταση. Δηλαδή φακρ, πτωχός, είναι αυτός ο οποίος έχει απογυμνωθεί από κάθε τι και η μόνη μέριμνά του είναι πώς θα ενωθεί με τον Αλλάχ. Από το «φακρ» λοιπόν: φακίρης. Είναι αυτοί οι γνωστοί εκεί που ξαπλώνουν στα καρφιά και ούτω καθεξής. Είναι η ίδια η λέξη στην Ινδία και στο Πακιστάν, για να περιγραφεί η ίδια κατάσταση. Στη Βόρειο Αφρική δε, λέγονται «ικουάν», το οποίο μεταφράζεται «αδελφοί». Θυμηθείτε τους «Αδελφούς Μουσουλμάνους» στην Αίγυπτο. Συνεπώς δερβίσηδες, φακίρηδες και Αδελφοί Μουσουλμάνοι είναι το ίδιο πράγμα και παραλλάζει ο όρος ανάλογα με το πού βρισκόμαστε (στην Τουρκία, στην Ινδία, στο Πακιστάν ή στη βόρειο Αφρική (βόρειο Αφρική, Αίγυπτο είναι είπαμε «αδελφοί», Αδελφοί Μουσουλμάνοι).

α μέλη των διαφόρων ταγμάτων ξεχωρίζουν συνήθως από το ρούχο και το κάλυμμα της κεφαλής. Κοινό χαρακτηριστικό των μελών όλων αυτών των ισλαμικών ταγμάτων είναι η έντονη προσκόλληση στο Ισλάμ και η προσπάθεια υπερβάσεως της ατομικότητας με αγαπητική αφοσίωση στον Αλλάχ. Η αγαμία δεν υπήρξε υποχρεωτική για τους μουσουλμάνους ασκητές. Εδώ είναι κάτι το φαινομενικώς παράδοξο: Πώς μπορεί σε μοναστικά τάγματα να μην είναι απαραίτητη η αγαμία. Πράγματι, στα περισσότερα τάγματα έχουμε και μέλη που δεν είναι άγαμοι αλλά είναι έγγαμοι, όπως επίσης έχουμε και μέλη (ιδιαίτερα στους Μεβλεβήδες) που δεν είναι καν Μουσουλμάνοι. Έχουμε Χριστιανούς. Τώρα τι είδους Χριστιανοί μπορούσαν να είναι αυτοί; Όσο είναι δυνατόν να είναι ένας Χριστιανός μασόνος, άλλο τόσο μπορεί να είναι και Μεβλεβής ή οτιδήποτε άλλο από τον χώρο του Ισλάμ. Αλλά το θέμα της αγαμίας έχει σχέση νομίζω και με τον τρόπο που μεταφράζονται οι λέξεις. Δηλαδή για μας «μοναχός», «μοναχισμός» σημαίνει εξ ορισμού αγαμία, ενώ γι᾽ αυτούς όχι. ´Αρα λοιπόν έχουμε ισλαμικά τάγματα όπου δεν είναι υποχρεωτική η αγαμία.

Επίσης ένα στοιχείο του Σουφισμού είναι ότι εκφράζονται συνήθως με την ποίηση και είναι ιδιαίτερα έντονο το ερωτικό στοιχείο στα ποιήματα των μυστικών αυτών του Ισλάμ· και σε αυτό το σημείο έχουμε μία ομοιότητα με τους δυτικούς μυστικούς. Δεν αναφέρομαι στους μυστικούς Πατέρες, ασκητικούς, νηπτικούς Πατέρες της Ορθοδοξίας (Αγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος κ.ο.κ). Δεν έχουν σχέση με τα δικά μας, αλλά έχουν σχέση με τους λεγομένους «μυστικούς» στη Δύση (τον Jakob Böhme, τον Meister Eckhart, την Αγία Θηρεσία της Αβιλά και άλλα τέτοια φαινόμενα, όπου υπάρχει ένα έντονο ερωτικό στοιχείο στην έκφραση. Τώρα, όπως θα δούμε και παρακάτω, αυτό το ερωτικό στοιχείο είτε νοείται αναγωγικά (χρησιμοποιείται μια ερωτική γλώσσα, αλλά για να εκφράσει ένα πνευματικό περιεχόμενο) αλλά έχουμε και άλλες περιπτώσεις όπου με την ερωτική γλώσσα κυριολεκτούν, δηλαδή εννοούν το σεξ· και είναι αυτό όπως και σε απωανατολικές θρησκείες που μιλούν για τον ταντρισμό (δηλαδή για το σεξ ως ένα δρόμο προς την κατ᾽ αυτούς φώτιση ή καθ᾽ ημάς σκότιση), έτσι και στο Ισλάμ έχουμε κι εδώ κάποιο ρεύμα ταντρισμού όπου αυτή η ερωτική ορολογία είναι κυριολεκτική, δηλαδή είναι χρήση του σεξ υποτίθεται για να ενωθεί κανείς με τον Αλλάχ.

Τώρα, ο Σουφισμός προσπαθεί να κάνει μία σύνθεση και μία υπέρβαση ενός νομικού πνεύματος που επικρατεί κυρίως στον Σουνιτισμό, ένα έντονα νομικό πνεύμα. Ξέρετε, είναι ο ισλαμικός νόμος (η σαρία), είναι οι νομοδιδάσκαλοι που λέγονται ουλεμάδες κ.λπ. Αυτά οι σούφι προσπαθούν να τα ερμηνεύσουν πιο πολύ πνευματικά, οπότε συνδυάζουν τη σαρία, το νόμο δηλαδή, με την «ταρίκα», όπως ονομάζουν την ατραπό (κάτι ανάλογο με αυτό που στις απωανατολικές θρησκείες λένε «μονοπάτι») και με τη γνώση, η οποία ονομάζεται «χακίκα» ή «μαρίφα» ανάλογα με το αν μεταφράζουμε στα Τουρκικά ή στα Αραβικά ή στα Περσικά, και αυτά αποτελούν τα τρία επίπεδα πάνω στα οποία ο σούφι εξυφαίνει την επιτυχία στον στόχο του. Δηλαδή θα συνδυάσει τη σαρία με την ατραπό και με τη γνώση προκειμένου να πετύχει τον στόχο, που είναι η ένωση με τον Θεό, με τον Αλλάχ.

Είπα και στο ξεκίνημα ότι το ρεύμα αυτό του Σουφισμού, ιδιαίτερα στις μέρες μας η έντονη προβολή του, έχει σχέση με τη λεγομένη Νέα Εποχή του Υδροχόου – και η αναβίωση του ενδιαφέροντος για τον Σουφισμό και η έντονη προβολή του. Ένα θέμα στο οποίο η λεγομένη Νέα Εποχή του Υδροχόου επενδύει πολύ και πολλά, είναι οι δήθεν ομοιότητες μεταξύ της Ορθόδοξης προσευχής και του «ντικρ» όπως λέγεται στον Σουφισμό. Το ντικρ κυριολεκτικά σημαίνει «υπενθύμιση» και βέβαια το πήραν αυτό οι σούφι από τους Ορθόδοξους και τους Μονοφυσίτες ασκητές. Τη νοερά προσευχή δηλαδή την προσήρμοσαν στα δικά τους και την ονόμασαν ντικρ. Ντικρ είναι η επίκληση του ονόματος του Αλλάχ. Οι οπαδοί λοιπόν του συγκρητισμού και της λεγομένης Νέας Εποχής προσπαθούν πάνω εδώ να οικοδομήσουν. Όπως βρίσκουν και σχέσεις και ομοιότητες μεταξύ της νοεράς προσευχής και του διαλογισμού, της γιόγκα, έτσι πάνε να βρουν και ομοιότητες μεταξύ της νοεράς προσευχής και του ντικρ, μεταξύ του Σουφισμού και του Ησυχασμού και έχουν γραφεί και άρθρα σχετικά.

Αυτό το οποίον εγώ θα ήθελα να τονίσω είναι ότι οι ομοιότητες αυτές είναι επιφανειακές. Σημασία δεν έχει η εξωτερική ομοιότητα της επίκλησης, αλλά σημασία έχει το ποιον επικαλείσαι. Ο Ορθόδοξος ασκητής, μοναχός, πιστός, επικαλείται τον αληθινό Θεό, τον Κύριο Ιησού Χριστό. Ο γιόγκι επικαλείται τον Κρίσνα, τον Ράμα και ούτω καθεξής. Ο σούφι επικαλείται τον Αλλάχ. Δεν είναι το πρωτεύον οι ομοιότητες στην επίκληση, δηλαδή η συνεχής επανάληψη κ.λπ. Σημασία έχει ποιον επικαλείσαι, έτσι δεν είναι; Όλοι κάπου πιστεύουν. Και οι σατανιστές πιστεύουν στον σατανά. Στο νεοσατανισμό δεν δέχονται ότι υπάρχει ο σατανάς ως ξεχωριστό πρόσωπο, αλλά ότι είναι μία δύναμη μέσα στον άνθρωπο. ´Αρα λοιπόν το σημαντικό δεν είναι το γεγονός ότι επικαλείσαι, αλλά σημασία έχει το ποιον επικαλείσαι.

Επίσης, αυτή η επίκληση θα πρέπει να ενταχθεί σε ένα γενικότερο πλαίσιο, διότι η Ορθόδοξη νοερά προσευχή νοείται μέσα στο πλαίσιο της Εκκλησίας και όχι έξω από αυτήν. Έτσι λοιπόν και το ντικρ όπως και η γιόγκα, ο διαλογισμός, εντάσσονται και αυτά σε ένα πλαίσιο, το οποίο σημαίνει ότι έχουμε μία αντίληψη περί Θεού, ανθρώπου και κόσμου συγκεκριμένη, που δεν έχει καμμία σχέση η αντίληψις ημών των Χριστιανών, των Ορθοδόξων περί Θεού, ανθρώπου και κόσμου με την αντίληψη που έχουν οι απωανατολικές θρησκείες ή το Ισλάμ εν προκειμένω. ´Αρα λοιπόν αυτά κυρίως θα πρέπει να δούμε, δηλαδή σημασία του ποιον επικαλείσαι και ένταξη σε ένα γενικότερο πλαίσιο, και να μην παρασυρθούμε από τις εξωτερικές ομοιότητες. Ιδιαίτερα αυτοί που τονίζουν τις εξωτερικές ομοιότητες επιμένουν στο θέμα του συνδυασμού της επικλήσεως της προσευχής με την αναπνοή. Αλλά αυτό για μας είναι κάτι το εξωτερικό, δεν είναι πρωτεύον θέμα. Δεν ανάγεται σε βασικό θέμα σε μας η τεχνική. Ο συνδυασμός της ευχής με την αναπνοή μπορεί να βοηθάει. ´Αλλοι μπορεί να τον χρησιμοποιούν άλλοι όχι, άλλοι περισσότερο, άλλοι λιγότερο. Αλλά δεν είναι θέμα δόγματος, ούτε και απολυτοποιείται η τεχνική.

Είναι αξιοσημείωτο επίσης – όπως διαβάζουμε στο «Λεξικό των Μυστικιστικών Εμπειριών», το οποίο μόνο Ορθόδοξο που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί – το ντικρ συνδυάζεται με τη γιόγκα (σε αυτό το λεξικό) και λέει το λεξικό ότι ντικρ και γιόγκα είναι μέθοδοι αυτοΰπνωσης. Αυτό είναι κάτι το οποίο και εμείς το τονίζουμε, ότι στη γιόγκα, στον διαλογισμό και στο ντικρ δουλεύει η φαντασία και βέβαια μέσω της επικλήσεως αλλοτρίων θεών δίδονται δικαιώματα σε αυτές τις ψεύτικες θεότητες, που στην πραγματικότητα είναι δαιμονικές οντότητες, και έτσι έχουμε δύο πράγματα: Έχουμε αφενός μια αυτοΰπνωση και αφετέρου έχουμε μια παραχώρηση δικαιωμάτων και κατά συνέπειαν έχει το πονηρό πνεύμα εξουσία σε αυτόν τον άνθρωπο που κάνει την παραχώρηση.

Μέσα στο Ισλάμ βέβαια έχουμε μεγάλες και αντιφατικές, θα έλεγε κάποιος, ποικιλίες. Φτάνουν στο σημείο οι λεγόμενοι Γιεζίτες να πιστεύουν σε σατανική τριάδα και σε μετενσάρκωση, τα οποία βέβαια θεωρούνται τελείως απόβλητα για το ορθόδοξο Ισλάμ. Γι᾽ αυτό και αυτούς τους Γιεζίτες – βλέπετε τώρα είναι οι γιεζίντι που λέει η ειδησεογραφία στο Ιράκ – οι Σουνίτες αυτοί που κόβουν τα κεφάλια (οι ισλαμοφασίστες, οι Τζιχαντιστές) τους πιάνουνε, τους σφάζουνε, τις γυναίκες τις βιάζουνε, τις πουλούνε σκλάβες κ.λπ. Οι Γιεζίντι οι σημερινοί είναι οι απόγονοι των παλαιοτέρων Γιεζιτών.

Αυτοί λοιπόν επίστευαν σε σατανική τριάδα και στη μετενσάρκωση.

Μπορεί να βρει κανείς επίσης στοιχεία που δικαιολογούν τον ισχυρισμό ότι στον Σουφισμό έχουμε κατά κάποιον τρόπο προδρόμους της λεγομένης Νέας Εποχής και ιδιαίτερα των απόψεων της Νέας Εποχής για την αυτοθέωση. Χαρακτηριστικά διαβάζω ότι ο σούφι Χουσεΐν Ιμπν Μανσούρ Αλ Χαλλάτζ, ο οποίος έζησε από το 857 έως το 922 διεκήρυσσε «εγώ ειμί η αλήθεια» (το έλεγε για τον εαυτό του), δηλαδή «εγώ ειμί θεός»· και άλλος, ο Αλ Μπισταμί που πέθανε το 874, έλεγε: «Δόξα στον εαυτό μου! Τι μεγάλη που είναι η μεγαλειότητά μου». Σαν να διαβάζει κανείς νεοεποχίτικα εγχειρίδια που εκστασιάζονται και ναρκισσευόμενοι αυτοθαυμάζονται μπροστά στη μεγαλειότητα του Εαυτού με έψιλον κεφαλαίο. Αυτόν τον πρώτο, τον Αλ Χαλλάτζ, επειδή θεωρήθηκε αυτό βλασφημία για τους Μουσουλμάνους (που έλεγε ότι «εγώ είμαι η αλήθεια»), τον εκτελέσανε. Αυτές οι δηλώσεις αυτοθέωσης μπορούν να θεωρηθούν προδρομικά στοιχεία της λεγομένης Νέας Εποχής του Υδροχόου.

Επίσης, σε άλλους σούφι, όπως στον Αμπού Μπακρ Μωχάμεντ Ιμπν Αλ Αραμπί (πέθανε το 1240), τονίζεται το στοιχείο της αιφνίδιας έμπνευσης. Αυτό μας θυμίζει το ζεν. Αιφνίδια έμπνευση. Επίσης, στον Ιμπν Αλ Αραμπί έχουμε την άποψη ότι ο Θεός είναι ο μόνος που υπάρχει πραγματικά μέσα από την ανέκφραστη υπερβατικότητά του, αλλά ο Θεός – ακούστε, λέει ο Ιμπν Αλ Αραμπί ο οποίος κατά τα άλλα θεωρείται σπουδαίος θεολόγος του Ισλάμ – λέει ότι ο Θεός, ο Αλλάχ, έχει ανάγκη της δημιουργίας για να τον εξυπηρετήσει σαν καθρέφτης όπου θα αντικρύσει και θα γνωρίσει τον εαυτό του. Αυτά μας θυμίζουν τις απόψεις του Ινδουισμού για την μη εκδηλωμένη θεότητα σε αντίθεση με την εκδηλωμένη, και βέβαια εδώ έχουμε την άποψη του ευρύτερου αποκρυφιστικού χώρου ότι η δημιουργία είναι ένα αποτέλεσμα ανάγκης.

Βεβαίως ο αποκρυφιστικός χώρος έχει μεγάλες διαφοροποιήσεις στις επιμέρους ομάδες, αλλά γενικώς μία παραδοχή αυτού του χώρου είναι ότι δεν υπάρχει διαφορά ουσίας μεταξύ Δημιουργού και δημιουργημάτων (είναι της αυτής ουσίας και προκύπτει η δημιουργία εξ απορροής από την ουσία του Δημιουργού) και ότι η δημιουργία αυτή είναι αναγκαία προκειμένου ο Δημιουργός να συνειδητοποιήσει τον εαυτό του και είναι, όπως λέει ο Ιμπν Αλ Αραμπί, σαν ένας καθρέφτης όπου ο Δημιουργός – ο οποίος κατά τα άλλα είναι υπερβατικός – θα αντικρύσει και θα γνωρίσει τον εαυτό του. Επίσης, πάλι ο Ιμπν Αλ Αραμπί λέει ότι «ο άνθρωπος, ο κολοφώνας της δημιουργίας, είναι η πιο ευδιάκριτη εικόνα του θείου μέσα στον καθρέφτη της δημιουργίας, ικανή να διαπεράσει το πέπλο της αυταπάτης» – το «πέπλο της αυταπάτης», αυτό σημειώνω – «που κάνει τη δημιουργία εξίσου πραγματική με τον Δημιουργό της». ´Αρα λοιπόν έχουμε και κάτι που πλησιάζει σε αυτό που στον Ινδουισμό λέμε «μάγια» (η αυταπάτη), δηλαδή όλα είναι σαν ένα όνειρο, είναι αυταπάτη· το ότι με βλέπετε, σας βλέπω, με ακούτε κ.λπ., αυτό είναι μια αυταπάτη, είναι «μάγια». Είναι ένα θέμα αυτό που θέλει έρευνα: Αν αυτά ήρθαν ως δάνεια από ανατολικά θρησκεύματα, εάν δηλαδή ο Ιμπν Αλ Αραμπί εγνώρισε ινδικές τέτοιες απόψεις και τις υιοθέτησε, ή εάν αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα.

Επίσης στον Σουφισμό δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα στη σχέση ανάμεσα σε δάσκαλο και μαθητή. Αυτό τονίζεται ιδιαίτερα σε αυτό που λέμε «μυστικισμός» ή «εσωτερικός δρόμος», δηλαδή η σχέση δασκάλου και μαθητού ή αυτό που λένε και στον Βουδισμό και αλλού «από το στόμα στο αφτί»· δηλαδή ότι η πραγματική εσωτερική διδασκαλία, η μύηση, μεταδίδεται όχι με έναν τρόπο διανοητικό, εξωτερικό, αλλά με έναν τρόπο υπαρξιακό, εμπειρικό, από τον δάσκαλο (από το στόμα) στον μαθητή (από το στόμα στο αφτί).

Τα τάγματα τα σουφικά είναι πάρα πολλά. Πάνω από 350 τέτοια τάγματα υπήρχαν στην Τουρκία όταν τα κατήργησε δια νόμου ο Κεμάλ Ατατούρκ και υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία στις διδασκαλίες τους. Αλλά βέβαια ο βασικός πυρήνας είναι ο ίδιος, δηλαδή είναι το Κοράνι, ο Μωάμεθ ως προφήτης, το απρόσιτο του Θεού και αυτά που είπαμε.

Επίσης νεοεποχίτικα στοιχεία έχω σημειώσει και κάποια άλλα. Λέει π.χ. στο τάγμα των Νακσιμπεντήδων, το οποίον έχει ως βασικό στοιχείο την ονειρομαντεία, ο δόκιμος, λέει, προσέρχεται και λέει: «Προτίθεμαι να ονειρομαντευθώ». Σε αυτό το τάγμα λοιπόν λένε ότι η ατομικότητα του ανθρώπου εκμηδενίζεται απορροφουμένη από την ουσία του Θεού. Το ζητούμενο είναι, γενικά στον λεγόμενο μυστικισμό, το σβήσιμο της ατομικότητος, η ένωση με τον Αλλάχ εν προκειμένω (μια και μιλάμε για ισλαμικό μυστικισμό, σουφισμό), η εκμηδένιση της ατομικότητος δια της ενώσεως με τον αγαπώμενο Αλλάχ. Αυτό λοιπόν γίνεται κατ᾽ αυτούς (ιδιαίτερα στο τάγμα των Νακσιμπεντήδων ή ονειρομαντευτών) [ως εξής]: Σε πρώτη φάση, λέει, απορροφάται η ουσία του μαθητή στην ουσία του σεΐχη (σεΐχης είναι ο ηγούμενος ισλαμικού σουφικού τάγματος), εν πρώτοις απορροφάται η ουσία του μαθητού στην ουσία του σεΐχη και από εκεί έχουμε ένα δεύτερο στάδιο όπου η ουσία του μαθητή που απορροφήθηκε στην ουσία του σεΐχη απορροφάται από την ουσία του Θεού.

Τώρα, αυτό πάλι για όσους έχουν γνώση της ορθόδοξης θεολογίας περί διακρίσεως ουσίας και ενεργειών στον Θεό και του γεγονότος ότι η ουσία του Θεού είναι παντελώς απρόσιτη, όχι μόνο στον άνθρωπο αλλά και στις αγγελικές δυνάμεις, καταλαβαίνει κανείς την τεράστια απόσταση που χωρίζει αυτή την άποψη από την ορθόδοξη θεολογία. Απορροφάται λοιπόν η ουσία του δασκάλου και του μαθητή στην ουσία του Θεού, άρα δηλαδή ενώνονται με την ουσία του Θεού. Και, εις επίρρωσιν αυτών που είπαμε για το ντικρ που μοιάζει με τον διαλογισμό, έχουμε και εδώ πέρα σε μεγάλη χρήση την φαντασία, όπως και στον διαλογισμό.Φαντασία, φαντασία, φαντασία. Φαντάζεται ο μαθητής τον σεΐχη, φαντάζεται τον Αλλάχ, όλα γίνονται λοιπόν με τη φαντασία.

Για να συνεχίσω τις συνδέσεις με συγγενή ρεύματα, οι ίδιοι οι μασόνοι συνδέουν τον Σουφισμό με τη Μασονία και τα παρακλάδια της. Διαβάζω στο «Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό της Ελευθέρας Τεκτονικής», το οποίο εξεδόθη το 1951 ως επίσημη έκδοση της Ελληνικής Μασονίας· στο άρθρο «Σουφισμός» λέει πολλά. Τελειώνει ως εξής: «Εκ των ανωτέρω είναι εύκολο να διακρίνει την στενήν σχέσιν ήτις υφίσταται μεταξύ του Σουφισμού και του Τεκτονισμού». Το λένε οι ίδιοι οι Μασόνοι: στενή σχέση μεταξύ Σουφισμού και Τεκτονισμού. Υπάρχουν και βιβλία σε ευρωπαϊκές γλώσσες που έχουν γραφεί για αυτό το θέμα. Ιδιαίτερα έχω υπόψιν μου στα Γαλλικά ένα βιβλίο πολυσέλιδο, τετρακοσίων σελίδων, που πραγματεύεται ακριβώς αυτό το θέμα της συσχετίσεως μεταξύ Σουφισμού και Τεκτονισμού.

Ένα άλλο τάγμα είναι το τάγμα των Ωρυομένων Δερβισών, και θα ήθελα να σας διαβάσω μία τελετή για να δείτε με ποια δύναμη γίνονται αυτά τα θαυμαστά πράγματα που κάνουν οι φακίρηδες. Είπαμε, φακίρης στην Ινδία και στο Πακιστάν, δερβίσης στα Τουρκικά. Διαβάζω λοιπόν από το βιβλίο του Μιρμίρογλου: «Η αίθουσα των Ωρυομένων Δερβισσών του Σκουτάριου…» (το Σκούταρι είναι έξω από την Κωνσταντινούπολη) «…είναι σχήματος παραλληλογράμμου. Επί των τοίχων υπάρχουν ανηρτημένα μικρά τύμπανα και πίνακες φέροντες διακοσμήσεις ρήσεων του Κορανίου. Προς το μέρος του βωμού» (υπάρχει ένας βωμός) «άνωθεν του τάπητος επί του οποίου κάθεται ο Ιμάμης ή Σεΐχης…». Ιμάμης και σεΐχης είναι το ίδιο και είναι ο ηγούμενος του ισλαμικού σουφικού τάγματος. Υπάρχουν τάγματα σουνιτικά και τάγματα σιιτικά, όπως και τάγματα μπεκτασικά. Ο Μπεκτασισμός είναι κοντά, πολύ κοντά στον Σιιτισμό και μακριά από τον Σουνιτισμό. «Ανωθεν του τάπητος» λοιπόν «επί του οποίου κάθεται ο Ιμάμης ή Σεΐχης», δηλαδή ο ηγούμενος του τάγματος, «και οι παραστάται του» (έχει και δεξιά-αριστερά άλλους) «ο τοίχος εμφανίζει όψιν θηριώδους διακοσμήσεως υπενθυμιζούσης εργαστήριον βασανιστού ή ιεροεξεταστού. Είδη ακοντίων ευρίσκονται εκεί πέρα, αλυσίδες, αιχμηροί οβελοί, σωροί όπλων κ.λπ. Έναντι του Ιμάμη ευρίσκοντο παρατεταγμένοι Δερβίσσαι», περιγράφει ο Μιρμίρογλου μια τελετή, «επαναλαμβάνοντες εν ομοφωνίᾳ είδος λιτανείας τινός.

Εις εκάστην φράσιν εταλάντευον την κεφαλήν εκ των όπισθεν προς τα εμπρός και τανάπαλιν, με την ταλάντευσιν που κάμνουν τα έχοντα σφαιρικήν βάσιν παιγνίδια μικρών παιδιών, τα «πουσσά» και τα «μαγκό», ήτις απολήγει επιφέρουσα συμπαθητικόν ίλιγγον». Δηλαδή κάπου με αυτή την κίνηση αρχίζεις και ζαλίζεσαι σιγά-σιγά, και αυτή η κίνηση έχει έναν ρυθμό αυξητικό. «Κάποια στιγμή», λέει, «κάποιος Μουσουλμάνος, ζαλισμένος από την ακράτητον εκείνην ταλάντευσιν άφηνε τρικλίζοντας την θέσιν του, ανεμειγνύετο μετά των Δερβισσών, εγονάτιζε και ήρχιζε να κινείται ως άρκτος εν κλωβώ». Όπως γίνεται και στα Αναστενάρια. Κάποιος από τους θεατές έρχεται σε κατάσταση εκστάσεως και παρατάει τη θέση του από τους θεατές και μπαίνει μαζί με τους αναστενάρηδες. Έτσι κι εδώ.

«Εντός ολίγου άπαντες ευρίσκοντο επί ποδός. Οι Δερβίσσαι εσχημάτιζον άλυσιν» (αλυσίδα) «θέτοντες τας χείρας επί των ώμων και επεδίδοντο, εις δικαιολογίαν της κλήσεως και του ονόματός των, την εξαγωγήν από τα βάθη των στέρνων των ενός ουρλιαχτού στριγγού, παρατεταμένου, εις στο οποίον αι λέξεις «Λα ιλάχ ιλ Αλλάχ», διακοπτόμεναι δεν ωμοίαζον πλέον ως ανήκουσαι εις ανθρωπίνην φωνήν» (ήταν δηλαδή εξώκοσμες φωνές). «Ολόκληρος ο θίασος, καθιστάμενος συμπαγής από την ταλάντευσιν» (πράγματι, εάν δει κανείς κάποια βιντεάκια που δείχνει σημερινές τελετές δερβίσηδων, πράγματι τα βλέπεις αυτά· έτσι πάνε, όλοι μαζί σαν ένα κύμα). «Ολόκληρος ο όμιλος ερρίπτετο μονοκόμματος προς τα οπίσω, έπειτα επήδα προς τα εμπρός, ως ονωμοτία μεθυσμένων στρατιωτών ωρυομένη ένα υπέρτατον «Ιλάχ Χου»». Το «Χου» αυτό, όπως θα δούμε και στους Μπεκτασήδες, σημαίνει «Αυτός» και είναι μια ονομασία του Θεού. Επειδή έχουν έναν σεβασμό στο όνομα του Αλλάχ, λένε «Χου», δηλαδή «Αυτός» εννοώντας «ο Αλλάχ, ο Θεός».

«Η έξαρσις είχε φτάσει στο κατακόρυφον. Ο Iμάμης όρθιος έμπροσθεν του βωμού ενεθάρρυνε την αυξάνουσαν φρενίτιδα δια σχημάτων και δια της φωνής: «Συνεχίστε!» και «πιο έντονα!» Νεαρός τις, αποσπασθείς του ομίλου, προχωρεί προς τον γέροντα» (τον σεΐχη). «Οι παραστάται του γέροντος αποσπώσιν από του καρφίου του οβελόν αρκετά αιχμηρόν και δίδουσι τούτον εις τον Ιμάμην». Μία μεγάλη βελόνα, πώς έχουν οι γυναίκες που πλέκουν τις βελόνες του πλεξίματος… Παίρνουν λοιπόν ένα τέτοιο και το δίδουν στον ιμάμη «όστις διεπέρασεν από της μιας πλευράς εις την άλλην τας παρειάς ενός ευσεβούς νέου δερβίση διά του αιχμηρού εκείνου σιδήρου χωρίς ο νέος να δείξει ουδέν ίχνος αλγηδόνος». Είναι αυτά τα γνωστά που κάνουν οι φακίρηδες. Του πέρασε δηλαδή από τη μία άκρη στην άλλη αυτή τη βελόνα κι αυτός δεν κατάλαβε τίποτε.

Συνεχίζει την περιγραφή: «Δύο έτεροι φανατικοί ρίπτονται εις το μέσον της αιθούσης γυμνοί μέχρι της οσφύος» (από τη μέση και πάνω γυμνοί). «Εγχειρίζουσιν αυτοίς δύο των αιχμηρών εκείνων ακοντίων» – ακόντια… – «αποληγόντων εις μολύβδινον θυρεόν και εις χαλυβδίνας μικράς αλύσεις. Ήρχισαν τότε χορεύοντες χορόν μαχαιρών άτακτον και βίαιον με την διαφοράν ότι αντί να αποφεύγουσι τα κτυπήματα της μαχαίρας ερρίπτοντο εις τας μαχαίρας με την πρόθεσιν να χτυπηθούν και να πληγωθούν». Και είναι γνωστό ότι περνούν και μέσα από τα πλευρά μαχαίρια.

«Χαριτωμένη μικρά κόρη ηλικίας οκτώ ετών επροχώρησε μόνη προς τον Ιμάμην» (τον σεΐχη). «Ούτος την εδέχθη κατά φιλικόν τρόπον και πατρικόν. Η μικρά εξηπλώθη επί εστρωμένης εις το έδαφος δοράς προβάτου και ο Ιμάμης φορών φαρδιά παπούτσια και υποστηριζόμενος υπό των παραστατών του ανέβη επί του τρυφερού σώματος της παιδίσκης» (ένα κοριτσάκι οκτώ χρονών λοιπόν ξάπλωσε και ο σεΐχης, ο ιμάμης ανέβηκε επάνω) «και επάτει επάνω εις αυτό επί τινά λεπτά» (φανταστείτε τώρα να πατάει επί λεπτά πάνω στο κοριτσάκι) «μεθ᾽ ο ούτος» (ο σεΐχης) «κατήλθεν από το ζωντανόν εκείνον υπόβαθρον, η δε παιδίσκη ανωρθώθη πλήρης χαράς». Σαν να μη συνέβη τίποτα. Το κοριτσάκι σηκώθηκε, λέει, καταχαρούμενο. «Γυναίκες τότε έφεραν τα μικρά των τέκνα ηλικίας τριών έως τεσσάρων ετών, τα εξήπλωσαν διαδοχικώς επί της δοράς του προβάτου και τα υπέβαλον εις ελαφρόν ποδοπάτημα του ιμάμη. Η επίθεσις αύτη των ποδών θεραπεύει, λέγουσι, πάσαν ασθένειαν».

Γιατί σας το διάβασα αυτό; Το ερώτημα λοιπόν είναι, για κάποιον ο οποίος έχει στοιχειωδώς Ορθόδοξο αισθητήριο, με ποια δύναμη γίνονται αυτά τα θαυμαστά φαινόμενα. Δεν είναι φυσικά φαινόμενα να σου περνάνε μια βελόνα ή ένα ακόντιο ή ένα σπαθί και να μην καταλαβαίνεις τίποτα, ούτε το κοριτσάκι των οκτώ ετών να το ποδοπατάει ο ιμάμης, ο σεΐχης, και να μην καταλαβαίνει κι αυτό τίποτα. Το ερώτημα λοιπόν είναι με ποια δύναμη γίνονται αυτά τα πράγματα. Ένας Ορθόδοξος βέβαια ξέρει ότι αυτά δεν γίνονται πάντως με τη δύναμη του Θεού. Γίνονται με κάποια άλλη δύναμη.

Μετά τους Ωρυομένους Δερβίσηδες – ξέρετε τι σημαίνει «ωρυόμενοι» («ὡς λέων ὡρυόμενος») – να πάμε στους Μεβλεβήδες Δερβίσηδες, που είναι το τάγμα το οποίο ίδρυσε ο γιος του Ρούμι ή Ρουμί. Γύρω από αυτά τα θέματα του Σουφισμού υπάρχει στο ελληνικό κοινό μία παραπληροφόρηση, η οποία κορυφώνεται σε ό,τι αφορά στο τάγμα των Μεβλεβήδων του Τζελαλεντίν Ρουμί. Ρούμι ή Ρουμί σημαίνει «Ρωμιός». Υπάρχει μία παραπληροφόρηση, λοιπόν, ότι ο Τζελαλεντίν Ρούμι ήταν Ρωμιός, ήταν δικός μας άνθρωπος.

Βεβαίως αυτό δεν είναι αληθές, διότι όπως αποδεικνύει ο Μιρμίρογλου, ο Ρουμί δεν ήταν ούτε Πέρσης ούτε Ρωμιός, αλλά ήτανε Τούρκος από το Χορασάν, του οποίου οι γονείς κάποια στιγμή μετῴκησαν στο Ικόνιο, και το Ικόνιο έγινε η έδρα του τάγματος το οποίο κυριολεκτικά το ίδρυσε ο γιος του Ρουμί, βέβαια στα θεμέλια που είχε θέσει ο πατέρας του.

Διάβαζα προ καιρού ένα άρθρο μιας δημοσιογράφου που έλεγε για τους Μπεκτασήδες: «Το συγγενές», λέει, « με μας ισλαμικό ρεύμα» (οι Μπεκτασήδες). Τώρα το πόσο συγγενές με μας είναι το καταλαβαίνει ο καθένας από το γεγονός ότι οι Γενίτσαροι ήτανε Μπεκτασήδες.

Σε κάθε στρατόπεδο των Γενιτσάρων υπήρχε και ένας «μπαμπάς» όπως τους λένε τους πνευματικούς τους οδηγούς εκεί στον Μπεκτασισμό. Σε κάθε στρατόπεδο των Γενιτσάρων υπήρχε και ένας μπαμπάς των Μπεκτασήδων. ´Αρα λοιπόν πού είναι η συγγενής με μας θρησκεία; Καταλάβατε; Βέβαια το λένε για να δείξουν ότι σε σχέση με τους Σουνίτες αυτοί είναι πιο ανεκτικοί απέναντι σε μας, αλλά αυτό δεν είναι αληθές. Μάλιστα, στο όνομα αυτής της ανεκτικότητος ή της ανεξιθρησκίας της υποτιθέμενης, εξισλαμίσθηκε η Μικρά Ασία. Οι χριστιανικοί πληθυσμοί της Μικράς Ασίας εξισλαμίσθηκαν κυρίως από τους Μεβλεβήδες στο όνομα υποτίθεται της θρησκευτικής ανοχής. Αλλά στο όνομα της ανοχής δεν έγιναν οι Μουσουλμάνοι Χριστιανοί, έγιναν οι Χριστιανοί Μουσουλμάνοι. Καταλαβαίνετε.

Επίσης, όπως θα φανεί και από τα παρακάτω, δεν είναι αυτά τα τάγματα, και ιδιαίτερα οι Μεβλεβήδες και οι Μπεκτασήδες… Κατ᾽ αρχήν να πούμε ότι οι Μεβλεβήδες είναι το σημαντικότερο σουνιτικό τάγμα (γιατί είπαμε ότι έχουμε σουφικά τάγματα σουνιτικά και άλλα σιιτικά).

Το πιο γνωστό, το μεγαλύτερο και το πλέον προβεβλημένο διεθνώς είναι οι Μεβλεβήδες (σουνιτικό τάγμα). Δεν ήταν λοιπόν αυτοί οι άνθρωποι κάποιοι διανοούμενοι, καλλιτέχνες, αλλά οι Μεβλεβήδες είχαν άμεση ανάμειξη στα πολιτικο-στρατιωτικά τεκταινόμενα στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αρκεί να πούμε και να τονίσουμε – και αυτό να το κρατήσετε – ότι σε ειδική τελετή που γινόταν για τη στέψη του κάθε καινούργιου σουλτάνου, στη χρίση, ας το πω, του σουλτάνου, το ξίφος (ήταν το συμβολικό στοιχείο εξουσίας και δυνάμεως που εδίδετο στον νέο σουλτάνο), του το ενεχείριζε ο σεΐχης του τάγματος των Μεβλεβήδων από το Ικόνιο. Δηλαδή εκαλείτο ο σεΐχης, ο ιμάμης, ο ηγούμενος, με άλλα λόγια, ο κεντρικός του τάγματος των Μεβλεβήδων, πήγαινε στην Κωνσταντινούπολη και εκεί σε ειδική τελετή έδινε το ξίφος στον σουλτάνο. Όταν ήταν πιο πολύ ισχυρό το τάγμα των Μπεκτασήδων αυτή η διαδικασία γινόταν από τον ηγούμενο των Μπεκτασήδων.

Ήταν ο Χατζή Μπεκτάς ο ιδρυτής του τάγματος και οι διάδοχοί του. Οπότε το έδιδαν αλληλοδιαδόχως είτε ο ηγούμενος των Μεβλεβήδων είτε ο Μπαμπάς, ο ηγούμενος των Μπεκτασήδων. Γι᾽ αυτό το λέω για να καταλάβετε ότι δεν είναι ένα πνευματικό κίνημα διανοουμένων, καλλιτεχνών κ.ο.κ., αλλά είναι ένα ρεύμα το οποίο έχει άμεση σχέση με τα πολιτικο-στρατιωτικά δρώμενα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Και όπως θα φανεί και από αυτά που θα πούμε πιστεύω, οι παραστάσεις των στροβιλιζόμενων δερβίσηδων (κυρίως με αυτές τις παραστάσεις έχουν γίνει γνωστοί στην Ελλάδα και στον δυτικό κόσμο) και στο Ηρώδειο και στα Δημήτρια στη Θεσσαλονίκη παλαιότερα («παράσταση», λέει, «στροβιλιζόμενων δερβίσηδων του τάγματος των Μεβλεβή») και πηγαίνουν οι άνθρωποι αγνοούντες το ότι πρόκειται περί μιας θρησκευτικής τελετής μουσουλμανικής. Πηγαίνουν να παρακολουθήσουν μια θεατρική, τρόπον τινά, παράσταση. Λαμβανομένου υπόψιν ότι δεν είναι καλλιτεχνική παράσταση αλλά είναι μια ιεροτελεστία ισλαμική, η παρουσία Χριστιανών εκεί νομίζω ότι δεν μπορεί να δικαιολογηθεί σε καμμία περίπτωση.

Τζελαλεντίν Ρούμι λοιπόν. Μεβλανά Τζελαλεντίν Ρουμί είναι ο πλήρης τίτλος, που σημαίνει «ο κύριός μας Τζελαλεντίν ο Ρωμαίος».

Εξήγησα όμως ότι δεν ήταν Ρωμαίος (Ρωμιός) αλλά ήταν Τούρκος από το Χορασάν. Ούτε Πέρσης. Εγνώριζε βέβαια και τα Ελληνικά και τα Τουρκικά και τα Περσικά και τα Αραβικά, αλλά δεν ήταν Έλληνας, δεν ήταν Ρωμιός.

Οι ανήκοντες στο τάγμα αυτό, οι δερβίσηδες, έχουν στο κεφάλι ένα μάλλινο κάλυμμα, το οποίο το λένε «κιουλάχι». Αυτό δεν το φορούν άπαντες, αλλά το φορούν αυτοί οι οποίοι αρχίζουν να επιδίδονται στον χορό αυτόν, τον στρόβιλο, το οποίο θεωρείται ένα στοιχείο προχωρημένου δερβίση. Οι αρχάριοι δεν το κάνουν. Από τότε που θα αρχίσει να το κάνει του δίδεται το κιουλάχι και θεωρείται πραγματικός δερβίσης. Λέει ο Μιρμίρογλου ότι: «Του μυστικού τούτου χορού η καταγωγή ευρίσκεται εις τας ινδικάς τελετουργίας». Δεν είναι δηλαδή μία εφεύρεση του Ρουμί και του τάγματός του. Είναι η καταγωγή του από «τας ινδικάς τελετουργίας».

Έχουμε και εδώ το πλαίσιο της ασκήσεως του ντικρ, της επικλήσεως. Έχουμε και εδώ πέρα κείμενα τα οποία δείχνουν τον ισχυρότατο ρόλο της φαντασίας, διότι στις συγκεντρώσεις-τελετές τους φέρνουν στο νου τους τον σεΐχη της προτιμήσεώς τους και εκεί επάνω (για να χρησιμοποιήσουμε ορολογία του ευρυτέρου αποκρυφιστικού χώρου) κάνουν «δημιουργικό οραματισμό», στρέφουν τις σκέψεις τους προς τον σεΐχη της προτιμήσεώς τους και επιδίδονται στο ντικρ.

Κέντρο του τάγματος είπαμε το Ικόνιο. Εκεί υπήρχε ένα μοναστήρι Ορθόδοξο του Αγίου Χαρίτωνος. Μάλιστα ο γιος του Ρούμι (ή Ρουμί) έπεσε μια μέρα σε μια χαράδρα που είναι δίπλα στο μοναστήρι και εσώθη ως εκ θαύματος από τον ´Αγιο Χαρίτωνα. Όταν ο νεαρός λοιπόν γιος του Ρούμι πήγε στο μοναστήρι, λέει «αυτός με έσωσε, ο άγιος Χαρίτων»· και αντί και ο πατέρας του και οι άλλοι να έρθουν εις εαυτούς και να γίνουν Χριστιανοί μείνανε στην πλάνη τους και όχι απλώς αυτό, αλλά λένε τα κείμενα ότι τους έφερε, λέει, τους μοναχούς του Αγίου Χαρίτωνος ο Ρούμι «στην ορθήν οδόν». Δηλαδή ποια είναι η ορθή οδός; Τους εξισλάμισε. Βέβαια, αν έχεις πάνω από το κεφάλι σου το ξίφος, κάποιοι μπορεί να εξισλαμίστηκαν.

Επίσης λέει ο Μιρμίρογλου ότι η αρχαία θρησκεία των Τούρκων, ο Σαμανισμός, είχε παρόμοιους χορούς και τελετές εκστατικές σαν αυτές που εκαλλιέργησαν οι Μεβλεβήδες. Πράγματι, παρατηρώντας κανείς σε αυτούς τους χορούς τους στροβιλιζόμενους δερβίσηδες, βλέπει ότι υπάρχει μία εκστατική λατρεία σαν αυτές που βρίσκουμε και σε προχριστιανικές και εξωχριστιανικές λατρείες. Πρόκειται για φαινόμενα που με Ορθόδοξα κριτήρια αν τα προσεγγίσει κανείς βλέπει ότι αυτά είναι δαιμονικά. Πέφτουν κάτω, ωρύονται, βγάζουν άναρθρες κραυγές, αφρίζουν… Αυτή η έκσταση είναι μια δαιμονική κατάσταση. «Η μυστική έννοια», λέει ο Μιρμίρογλου, «των χορών τούτων ερμηνεύεται ως συμβολισμός της αρμονίας που υπάρχει στο σύμπαν. Εις αναπαράστασιν της περιστροφής των πλανητών, τους οποίους αναπαριστώσιν οι περιστρεφόμενοι χορευταί περί τον συμβολίζοντα τον ήλιον-Δημιουργόν Σεΐχην του τάγματος». Στο κέντρο βρίσκεται ο σεΐχης, ο ηγούμενος, και γύρω-γύρω είναι οι δερβίσηδες, όπως – λέει – οι πλανήτες γυρίζουν γύρω από τον ήλιο.

Αυτός ο θρησκευτικός χορός αποκαλείται «σεμά» και μάλιστα ανάγουν την καταγωγή τους οι σούφι – όπως όλα τα θέματα προσπαθούν την απωτάτη καταγωγή να την βρουν στον ίδιο τον Μωάμεθ, ο οποίος, λέει, όταν είχε έρθει σε μια κατάσταση πνευματικής έμπνευσης εχόρευσε – οπότε ανάγουν στον Μωάμεθ την καταγωγή αυτού του χορού του τελετουργικού.

Στο τάγμα χρησιμοποιούν μία συμβολική γλώσσα που έχει σχέση με το μαγειρείο, εννοώντας ότι πρέπει να «μαγειρέψουν» τις ψυχές, δηλαδή να τις μορφοποιήσουν. Ο νεοεισαγόμενος καλείται «ψυχή», τονιζομένου κατ᾽ αυτόν τον τρόπο του πνευματικού στοιχείου (ο άνθρωπος είναι ψυχή) και σε όλα τα διακονήματα και τις αρμοδιότητες που έχουν η ορολογία είναι από το μαγειρείον. Έτσι λοιπόν ο κεντρικός τεκές, το μοναστήρι δηλαδή, (βέβαια στα νέα Ελληνικά ξέρετε, τεκές σημαίνει άλλο πράγμα, εκεί που κάνουν χρήση ναρκωτικών κ.λπ., αλλά τεκέδες ήταν τα μοναστήρια των δερβίσηδων) ονομαζόταν «ιερό μαγειρείο» και άλλοι αρχηγοί μαγείρων ήταν εκ των εγγάμων, άλλοι εκ των αγάμων.

Τώρα, να πούμε δύο λόγια για το «μυστικό». Όπως όλα αυτά τα μυητικά τάγματα, είτε ισλαμικά είτε μασονία, εσωτερισμός, Ροδόσταυροι, διάφορα, υπάρχει ένα «μυστικό», το οποίο μυστικό δεν πρέπει να το πεις. Μάλιστα υπάρχει το ρητό: «Καλύτερα δώσε το κεφάλι παρά το μυστικό», καλύτερα να σου κόψουν το κεφάλι παρά να φανερώσεις το μυστικό. Ποιο είναι τώρα το μυστικό, το οποίο με τόση επιμέλεια εφύλασσαν αλλά ως γνωστόν δεν υπάρχουν μυστικά τελικά. Το μυστικό λοιπόν είναι ότι Θεός είναι ο Αλής. Έχει μάλιστα ο Μιρμίρογλου μια ολόκληρη ανάλυση εδώ πώς συνάγεται αυτό. Μέσα σε αυτά τα μυστικιστικά τάγματα υπάρχει και η αριθμοσοφία, οπότε δίδουν αριθμητική αξία σε κάποιες λέξεις. Τις επαναλαμβάνουν· 202 φορές (λέει το όνομα «Ραμπ» που σημαίνει «Κύριος Θεός»), επίσης απαγγέλλουν 110 φορές τη λέξη «Χου» που σημαίνει «Αυτός» και έτσι λοιπόν 202 συν 110 δίδουν τη φράση «Ραμπ» που σημαίνει «Κύριος Θεός» και «Αλή» (110 είναι η αριθμητική αξία του «Αλή»). Αυτά λέει μεταφράζονται στη φράση «ο Αλής είναι ο Θεός» (ο Αλής, ο γαμπρός του Μωάμεθ στην κόρη του Φατμά, ο πατέρας του Χασάν και του Χουσεΐν που τους σκοτώσανε). Οπότε αυτό, λέει, το ψιθυρίζουν στο αφτί, το απόλυτο μυστικό των Μπεκτασήδων και των Κιζιλμπάσηδων (είναι ένα άλλο ισλαμικό τάγμα), ότι Θεός είναι ο Αλής.

Τώρα εδώ βλέπω ότι υπάρχει το εξής (για να δείτε ότι μερικές φορές είναι χαλαρά τα σύνορα μεταξύ των πίστεων και στο πλαίσιο του συγκρητισμού): Σύμφωνα με όσα είπαμε, αυτή είναι η άποψη των Σιιτών, Αλεβιτών, Μπεκτασήδων, που είναι συγγενείς (ότι υπερπροβάλλουν τον Αλή σε αντίθεση με τους Σουνίτες). Εδώ όμως έχουμε το εξής παράδοξο: Το τάγμα των Μεβλεβήδων (σουνιτικό τάγμα) λέει ο ίδιος ο Τζελαλεντίν Ρουμί στο ποίημά του το οποίο θεωρείται σπουδαίο, «Μέγα Διβάνιον» (Dîvân-ı Kebîr, έτσι λέγεται) έχει έναν στίχο που λέει «alî-st celî celâl», δηλαδή «Αλής είναι ο Θεός». ´Αρα λοιπόν, όταν ο Ρούμι, το τάγμα των Μεβλεβήδων, λέει ότι Θεός είναι ο Αλής, τι γίνεται εδώ πέρα τώρα; Δηλαδή οι Σουνίτες γίνανε Σιίτες, γίνανε Αλεβίδες, Μπεκτασήδες; Αυτό λοιπόν είναι το «μυστικό».

Έχει ένα ενδιαφέρον κεφάλαιο επίσης ο Μιρμίρογλου με τίτλο «Υπηρεσία μοναστικών ταγμάτων προς εξάπλωσιν του Μωαμεθανισμού» και λέει ότι «υπήρξαν ανεκτίμητες οι υπηρεσίες των Σεΐχηδων των μωαμεθανικών μοναστικών ταγμάτων προς διάδοσιν του Μωαμεθανισμού και προς ανάδειξίν του εις διεθνήν και παγκόσμιον θρησκείαν», σε συνέχεια αυτού που είπα, ότι δεν ήταν κάποιοι διανοούμενοι, καλλιτέχνες κ.λπ., αλλά στην πραγματικότητα ήταν ένας παράγοντας στα πολιτικο-στρατιωτικά δρώμενα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και συγχρόνως ουσιαστικά οι σεΐχηδες και οι δερβίσηδες ήταν οι ιεραπόστολοι του Ισλάμ, που εξισλάμισαν κυρίως τη Μικρά Ασία – οι χριστιανικοί πληθυσμοί γίνανε Μουσουλμάνοι – μέσα από την υποτιθέμενη ανεκτικότητα των Μεβλεβήδων, οι οποίοι εκήρυσσαν ότι ο Σουφισμός είναι η μοναδική ελπίδα του Θεού σήμερα για την ανθρωπότητα γιατί κηρύσσει μια συμφιλίωση υποτίθεται. Ποια συμφιλίωση; Και αναφέρονται εδώ οι απόψεις κάποιων Γάλλων ανατολιστών που λένε ότι «αυτός που ερευνά τους λόγους της ταχείας εξαπλώσεως του Μωαμεθανισμού ανευρίσκει τούτους ως θρίαμβον επιτευχθέντα υπό των μυστικιστών δερβίσηδων σοφών των μοναστικών ταγμάτων».

Να πούμε για τους Γενιτσάρους μερικά. Είναι γνωστό ότι οι Γενίτσαροι ήταν τα παιδιά των Ορθοδόξων Ρωμιών τα οποία βιαίως τα αποσπούσαν από τους γονείς τους και τα κάνανε «γενιτσάρους» όπως λέει και η λέξη. Δηλαδή οι Γενίτσαροι γίνονταν πιο φανατικοί από τους Τούρκους Μουσουλμάνους.

Οι Γενίτσαροι λοιπόν είχαν μία στενότατη σχέση με το τάγμα των Μπεκτασήδων. «Από το 1590, αφότου οι Μπεκτασήδες ανέλαβον το Γενιτσαρικό σώμα, μέχρι το 1826 οπότε ο σουλτάνος Μαχμούτ ο Β᾽, ο οποίος εξόντωσε τους Γενιτσάρους, κατήργησε το σώμα αυτό, σε όλη αυτή την περίοδο εις τους στρατώνες», λέει, «των Γενιτσάρων διέμενε μόνιμος Σεΐχης, δηλαδή αρχηγός των Μπεκτασσήδων. Εις τα πέριξ των στρατώνων τούτων ιδρυόταν μπεκτασσικό μοναστήριο, δηλαδή τεκές». Ο Μαχμούτ ο Β᾽ το 1826 κατήργησε τους Γενιτσάρους, δηλαδή τους εξολόθρευσε, αλλά στη συνέχεια, μετά από 14 μόλις χρόνια, ο σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ επανέφερε το άνοιγμα των μοναστηρίων (τεκέδων) του Μπεκτασισμού, που ήτανε συγκοινωνούντα δοχεία (οι τεκέδες αυτοί και οι στρατώνες των Γενιτσάρων). Είχαν ένα έξυπνο σύστημα, δηλαδή ήτανε στρατώνες, ήταν μέσα ο σεΐχης, ήταν ο τεκές και ήταν και ένα, τρόπον τινά, σχολείο. Δηλαδή είχανε στρατώνα, (ας πω) λατρεία και μόρφωση στον ίδιο ευρύτερο χώρο.

Ακούστε τώρα το πιστοποιητικό που εδίδετο στους Γενιτσάρους για να καταλάβετε ότι ήταν και στρατιώτες. Φανταστείτε έναν στρατιώτη σημερινό να του δίνουν ένα πιστοποιητικό σαν αυτό που διαβάζω εδώ. Θα σας διαβάσω επί λέξει. Λένε: «Ο κατατασσόμενος στο σώμα των Γενιτσάρων κατεγράφετο εις ειδικόν μητρώον και έπαιρνε στα χέρια του ένα πιστοποιητικό το οποίο έλεγε τα εξής: «Είμεθα πιστοί από της εποχής του Κατακλυσμού» (τόσο παλιά δηλαδή ανάγουν την καταγωγή τους). «Ομολογίαν πίστεως έχομεν το ενιαίον του Θεού. Την κεφαλήν εδώσαμεν τῃ οδῴ ταύτῃ. Έχομεν προφήτην τον Αχμέτ Μουχτάρ. Από της αιωνιότητος είμεθα μεθυσμένοι, είμεθα τροχοί στρεφόμενοι πέριξ του Θείου Φωτός. Δεν αριθμούμεθα δια δακτύλων, δεν εξαντλούμεθα εάν μας συντρίβουν. Κανείς εξωτερικώς ερωτών δεν γνωρίζει την κατάστασίν μας» (κανείς αμύητος δηλαδή). «Δώδεκα Ιμάμαι, δώδεκα οδοί. Εις όλους λέγομεν «ναι». Οι τρεις, οι επτά, οι τεσσαράκοντα, το φως του Προφήτου, η χαρά του Αλή» (ο Αλής, ο γαμπρός του Μωάμεθ). «Ο πάτρων μας Χατζή Μπεκτάς Βελή» (είναι αυτός που ίδρυσε το τάγμα των Μπεκτασήδων).

«Την αισίαν ταύτην ημέραν, την αισίαν ταύτην ώραν, τῃ αδείᾳ του δείνα αγά τσορμπατζή» (τσορμπατζής είναι αυτός που έκανε τις σούπες) «του δείνα ορτά» (του τάγματος) «και εν γνώσει του αρχιμαγείρου, του θαλαμάρχου και όλων των γερόντων, ο δείνα, επιζητών και εφιέμενος να καταταχθεί μεταξύ των συντρόφων, εγένετο δεκτός. Το όνομά του κατεχωρήθη εις τα μητρώα του τάγματος και επειδή απέθηκεν ούτος αλεξίβροχον» (αλεξίβροχον είναι η μουσαμαδιά, η κάπα) «επί του σοφά ημών, χορηγείται εις αυτόν το παρόν ενδεικτικόν, ίνα επιδεικνύεται εν περιπτώσει ανάγκης».

Όπως καταλαβαίνετε εδώ πέρα, δεν έχουμε στρατιώτες όπως τους ξέρουμε, αλλά έχουμε κάτι σαν τους ιππότες της Δύσεως, δηλαδή, που συγχρόνως κάνανε και πολέμους επάνω στα άλογα, σκοτώνονταν μεταξύ τους, σκότωναν και τους άλλους, αλλά συγχρόνως ήταν υποτίθεται και ηγούμενοι και επίσκοποι του παπισμού όπως εξελίχθηκε στη Δύση. Όταν οι Φράγκοι κατακτηταί της δυτικής Ρωμιοσύνης εξόντωσαν τους Ρωμιούς Ορθοδόξους, εισήγαγαν αυτά τα συστήματα τα φεουδαλικά, στα οποία οι υποτιθέμενοι αυτοί ευγενείς ήσαν συγχρόνως και εκκλησιαστική αρχή και στρατιωτική αρχή.

Είπα και το ξαναλέω ότι εν ονόματι της δήθεν ομοιότητος και ανεκτικότητος εξισλάμισαν τους Χριστιανούς και καλλιέργησαν και την εντύπωση κοινών προσκυνημάτων και κοινών αγίων. Έχει πάλι ένα ενδιαφέρον σχόλιο εδώ ο Μιμίρογλου. Ακούστε: «Αι αντιλήψεις όμως των Χριστιανών αφενός και των Μπεκτασσήδων αφετέρου επί των ανωτέρω μεικτών Χριστιανο-Μωαμεθανικών προσκυνημάτων διαφέρουσιν αλλήλων». Δηλαδή άλλη προσέγγιση είχαν οι Χριστιανοί και άλλη οι Μπεκτασήδες. «Καθότι οι διανοούμενοι των Μπεκτασσήδων, ασχέτως προς το ωθούν τούτους προπαγανδιστικόν πνεύμα, εξοικειωμένοι με τας περί ενότητος της υπάρξεως, περί υλισμού και με τας περί μετεμψυχώσεως θεωρίας, εύρισκον λίαν φυσικόν και ευχερέστατον την προς τους ιδικούς των αφομοίωσιν των Χριστιανών αγίων.

Οι δε κατώτεροι την διανόησιν Μπεκτασσήδες, πρεσβεύοντες ότι υπό τα ιερά άμφια του Αγίου Νικολάου υποκρύπτετο ο ιδικός των άγιος, ο Σαρή Σαλτήκ, προσεκύνουν εν τῳ προσώπῳ του πρώτου τον ιδικόν των».

Παρόμοια πράγματα γίνονται και σήμερα στην Τουρκία. Δηλαδή πηγαίνουν στο προσκύνημα του Αϊ Γιώργη, του Αγίου Νικολάου Μουσουλμάνοι, κυρίως όχι Σουνίτες, αλλά Αλεβίδες, Μπεκτασήδες, τέτοιοι. Αυτοί λοιπόν, προσκυνώντας τον Αϊ Γιώργη με άλλο όνομα, σου λένε «αυτός είναι ο δικός μας». Καταλάβατε;

«Οι Χριστιανοί εξάλλου, γνωρίζοντες ότι άπαντες οι τεκέδες», δηλαδή τα μοναστήρια των Μωαμεθανών, «υπήρχον πρότερον χριστιανικαί εκκλησίαι μετατραπείσαι υπό του Μωαμεθανού κατακτητού εις μωαμεθανικά τεμένη και λαμβάνοντες υπόψιν την άγραφον παράδοσιν ήτις διέσωζεν έτι παρ᾽ αυτοίς το όνομα του αγίου εις τον οποίον υπήρχε πρότερον αφιερωμένος ο ιερός ναός, επεσκέπτοντο τον τεκέν κατά την κυριώνυμον ημέραν κατά την μνήμην του χριστιανού αγίου, ουχί βεβαίως εις προσκύνησιν μωαμεθανού, αλλά χριστιανού αγίου και μάλιστα με την πεποίθηση ότι, μεταβαλλομένης κάποτε της πολιτικής καταστάσεως, ο ιερός ναός, ο τεκές ούτος, θέλει αποδοθή και αύθις εις τον χριστιανικόν προορισμόν».

Ήταν δηλαδή ένας ναός του Αγίου Νικολάου. Τον πήραν οι Μουσουλμάνοι, τον έκαναν τεκέ, τον αφιέρωσαν στον Σαρή Σαλτήκ, τον οποίον τον εταύτιζαν με τον Αϊ Νικόλα. Οι Μουσουλμάνοι λοιπόν που πήγαιναν εκεί πέρα και προσκυνούσαν δεν προσκυνούσαν τον Αϊ Νικόλα· προσκυνούσαν στη μορφή του Αϊ Νικόλα τον Σαρή Σαλτήκ. Οι δικοί μας πάλι ήξεραν ότι παλαιότερα αυτός ο χώρος ήταν ναός του Αϊ Νικόλα και σου λέει «κάποτε με χρόνια, με καιρούς, πάλι θα µρθει σε μας». Πηγαίνανε κι αυτοί εκεί· οπότε αυτό καλλιεργήθηκε κυρίως από τους Μπεκτασήδες, οι δήθεν μεικτές γιορτές, προσκυνήματα και άγιοι. Αλλά ο καθένας είχε τη διαφορετική του προσέγγιση σε αυτό, από τη δική του την πλευρά.

«Επί πλέον, δέον να μη λησμονήσωμεν ότι σπουδαιότατον ρόλον εις την κοινήν ταύτην Χριστιανών και Μωαμεθανών λατρείαν μεικτών αγίων έπαιζε και το προσωπικόν συμφέρον των εκάστοτε διοικητών των τοιούτων τεκέδων επαυξανόντων τας προσόδους των εκ της τοιαύτης συρροής». Έμπαινε και το κίνητρο το οικονομικό. «Οπωσδήποτε όμως τελικός σκοπός επιδιωκόμενος εν προκειμένῳ υπό του μπεκτασσικού τάγματος, υπήρχεν ο επόμενος: Ουχί βεβαίως να συναναμίξῃ τον Χριστιανισμόν μετά του Μπεκτασσισμού, αλλ᾽ απλώς να συγχωνεύσῃ εις τον εαυτόν του, να απορροφήσῃ και να εξαφανίσῃ τον Χριστιανισμόν. Η προγραμματική όμως αύτη υπονόμευσις του εν Αλβανίᾳ Χριστιανισμού ανεχαιτίσθη μόλις κατά τον δέκατον όγδοον αιώνα, οπότε ήρξατο αναθάλλουσα και ζωογονουμένη και αύθις η εν Αλβανίᾳ Ορθοδοξία».

Το κέντρο του Μπεκτασισμού από την Τουρκία, μετά την κατάργηση των ταγμάτων από τον Μαχμούτ τον Β᾽ (ο Μαχμούτ ο Β᾽ ο σουλτάνος το 1866 τα κατήργησε, ο Αβδούλ Μετζίτ, 16 χρόνια μετά άνοιξε πάλι τους τεκέδες, αλλά διατηρήθηκε το κλείσιμο των στρατοπέδων των Γενιτσάρων), το κέντρο του Μπεκτασισμού λοιπόν μετακινήθηκε έκτοτε και είναι και σήμερα η Αλβανία. Γι᾽ αυτό, αν είδατε, και στην πορεία εκεί πέρα που έκαναν για να διαμαρτυρηθούν για την τρομοκρατική ενέργεια στη Γαλλία βάδιζαν – και μάλιστα κρατιόνταν και αγκαζέ – ένας Σουνίτης, ένας Μπεκτασής, ένας Ορθόδοξος και ένας Παπικός, οι τέσσερις βασικές θρησκείες της Αλβανίας σήμερα. Ο Μπεκτασισμός είναι, μαζί με τον Σουνιτισμό, οι δύο βασικές συνιστώσες του Ισλάμ στη σημερινή Αλβανία. Ο Αλή Πασάς ο Τεπελενλής ήτανε Μπεκτασής.

Τώρα σχετικά με τη σαρία. Η σαρία είναι ο ισλαμικός νόμος. Τον έχουν και οι Σουνίτες και οι Σιίτες. Έλεγε ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, που ανέτρεψε τον Σάχη, έλεγε όλα τα προβλήματα μπορούν να λυθούν εάν ένας νομοδιδάσκαλος, ένας ουλεμάς και δύο εκτελεστές ποινών περιέρχονται μία επαρχία και εφαρμόζουν τη σαρία. Δηλαδή: «Τι έκανες; Έκλεψες; Κόβουμε το χέρι. Τι έκανες;… Είκοσι βουρδουλιές. Τι έκανες, κάτι άλλο; Κόβουμε το κεφάλι». ´Αρα λοιπόν τη σαρία την έχουν και οι δύο. Απλώς τώρα στην τρέχουσα συγκυρία βλέπει κανείς να υπάρχει μια σύγκρουση, αυτή η γνωστή που υπήρχε και στο ιστορικό παρελθόν – ίσως λιγότερο έντονα – και κυρίως αυτοί που παρουσιάζονται ακραίοι είναι οι Σουνίτες. Ίσως το πολιτικο-στρατιωτικό παιχνίδι να έχει οδηγήσει τα πράγματα εκεί, διότι ουσιαστικά αυτοί ενισχύθηκαν για να ανατρέψουν τα καθεστώτα του Μουμπάρακ στην Αίγυπτο, του Καντάφι στη Λιβύη κ.λπ., και εν πάση περιπτώσει τη σαρία την έχουν και οι δύο.

Μπορεί να πει κανείς και για μια άλλη διάσταση. Είπα ήδη για την αριστερόστροφη τάντρα, δηλαδή ότι αυτές οι ερωτικές αναφορές στα ποιήματα των σούφι συνήθως νοούνται αναγωγικά, πνευματικά, αλλά έχουμε και περιπτώσεις όπου γίνονται οργιαστικές λατρείες οι οποίες είναι συνέχεια των οργιαστικών λατρειών της Αστάρτης και της Κυβέλης των Ασσυρίων και των Βαβυλωνίων και μπορεί κανείς στη βιβλιογραφία να βρει και γι᾽ αυτά τα πράγματα, ή για τη λατρεία του Διονύσου (επιβιώσεις).

Κι έχουμε και τάσεις αμφισβήτησης. Μέχρι λέει κάποιος σούφι σε ένα ποίημά του: «Ω μυστικιστά σοφέ! Για μένα ίδιο είναι το καπηλειό και το τζαμί. Το ίδιο είναι των πιστών οι ψαλμωδίες και των μπεκρήδων οι κραυγές». Είναι σαν κάποιες δηλώσεις παρόμοιες των οπαδών της αριστερόστροφης τάντρας στον Ινδουισμό. «Και αν από τον Θεό της σωτηρίας τα μυστικά να μάθεις, να γνωρίσεις και συ δεν αξιωθείς, τότε και οι μετάνοιές σου και οι προσευχές σου από το ποτήρι του κρασιού δεν έχουν διαφορά. Έλα, άιντε, άσε τις υποκρισίες αυτές. Παράτησε και άφησε πια και άνοιξε τα μάτια σου και ιδές πώς και του κόσμου ο θρόνος με μια γωνίτσα της ερήμου είναι ένα και το αυτό», κ.λπ. κ.λπ.

Η κατάργηση των ταγμάτων είπαμε [έγινε] το 1925 από τον Κεμάλ Ατατούρκ. 28 Νοεμβρίου του 1925 βγάζει ένα διάταγμα, καταργεί τα τάγματα τα σουφικά, τα οποία τότε μόνο στην Κωνσταντινούπολη λέει υπήρχαν 300 τεκέδες. Φανταστείτε τι γινόταν στην Κωνσταντινούπολη του ᾽25 που δεν ήταν όπως σήμερα με πληθυσμό… 20 εκατομμύρια έχει η Κωνσταντινούπολη; Τότε είχε πολύ πολύ λιγότερους. Υπήρχαν 300 τεκέδες, δηλαδή σούφικα, σουνιτικά και σιιτικά μοναστήρια. Τα κατήργησε ο Κεμάλ και μάλιστα με αυστηρές ποινές. Όπως όμως είπα, σήμερα (δηλαδή εδώ και αρκετά χρόνια) επί Ερντογάν έχουν έρθει πάλι στο προσκήνιο κα αναμειγνύονται έντονα στην πολιτική. Μάλιστα από κάποιους συσχετίζονται με δράσεις, μεθόδους τύπου μαφίας.

Να πούμε μερικά για το Τμήμα Ισλαμικών Σπουδών στη Θεσσαλονίκη. Εάν αυτή η συζήτηση για Τμήμα Ισλαμικών Σπουδών γινόταν πριν αρχίσουν αυτές οι συμπεριφορές των Τζιχαντιστών που κόβουν κεφάλια, θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτοί που θέτουν το θέμα, εντάξει… Αλλά σήμερα, πού βλέπουν αυτές τις συμπεριφορές; Να σας πω μόνο το εξής απλό: Στο Πρυτανικό Συμβούλιο που ήρθε το θέμα πριν από δύο μήνες είπαν κάποιοι που είχαν απορίες ή αντιρρήσεις, αν θέλετε, για την ίδρυση του τμήματος, λένε: «Καλά, σήμερα που γενικώς έχουμε μια περικοπή δαπανών και πολλά Πανεπιστήμια κινδυνεύουν να κλείσουν επειδή το Υπουργείο κλείνει τη στρόφιγγα, πώς θα ιδρυθεί ένα νέο τμήμα; Με τι χρηματοδότηση;»

Και είπαν οι οπαδοί της δημιουργίας του τμήματος ότι θα έχουμε χρηματοδότηση από το Ομάν και το Κατάρ. Το Ομάν και το Κατάρ είναι οι κύριοι χρηματοδότες, μαζί με τη Σαουδική Αραβία, των Τζιχαντιστών. ´Αρα λοιπόν οι ίδιοι αυτοί που χρηματοδοτούν τους Τζιχαντιστές θα χρηματοδοτούν και τη λειτουργία του Τμήματος Ισλαμικών Σπουδών στη Θεσσαλονίκη. Καταλαβαίνετε;

Μετά, όπως ανέλυσε και ένας Φιλοθεΐτης μοναχός σε μια επιστολή του πριν από 2-3 μήνες προς τους βουλευτές, λέει ότι εδώ στην Ελλάδα διεκδικούμε πρωτιά ανοησίας διότι παρόμοιο εγχείρημα δεν έχει γίνει πουθενά στον κόσμο, δηλαδή δεν έχουμε ούτε παπικές, ούτε προτεσταντικές θεολογικές σχολές μέσα στις οποίες να υπάρχει τμήμα Ισλαμικών Σπουδών, καταλαβαίνετε; Είναι αμιγείς. Δηλαδή οι Παπικοί έχουν θεολογικές σχολές, οι Προτεστάντες, οι Ορθόδοξοι… Εδώ τώρα εμείς διεκδικούμε πρωτιά ανοησίας παγκοσμίως με το να δημιουργήσουμε ένα Τμήμα Ισλαμικών Σπουδών μέσα σε μια Θεολογική Σχολή.

Πάντως, όπως έχει αναλυθεί (ό,τι ισχύει λίγο-πολύ και για το υπό ίδρυση μουσουλμανικό τέμενος στον Βοτανικό) θα μεταφέρουμε στο σπίτι μας μέσα τις διαμάχες Σουνιτών και Σιιτών, διότι στο Τμήμα Ισλαμικών Σπουδών, όπως και στο τζαμί που θέλουν να κάνουν στον Βοτανικό, τι θα είναι αυτό; Θα είναι σουνιτικής κατευθύνσεως ή σιιτικής; Οπότε θα αρχίσουν να μαλώνουν αυτοί μεταξύ τους. Και οι δύο μαζί βέβαια θα συνασπίζονται εναντίον ημών, θα λένε ότι, εφόσον οι αίθουσες διδασκαλίας είναι κοινές, θα πουν ότι προσβάλλεται το θρησκευτικό τους συναίσθημα εφόσον στην αίθουσα που διδάσκονται υπάρχουν ανηρτημένες εικόνες του Χριστού, της Παναγίας κ.λπ., άρα να κατεβούν οι εικόνες· και ανά πάσα στιγμή θα μπορούσε να γίνει μια προβοκάτσια και να εκραγεί μια θρυαλλίδα εκεί πέρα μέσα με απρόβλεπτες συνέπειες. ´Αρα λοιπόν παίζονται επικίνδυνα παιχνίδια. Εάν έχει στοιχειώδη νου κάποιος, θα πρέπει να πει ότι για όλους αυτούς τους λόγους αρνούμεθα.