Γόρτυνος Ιερεμίας: Η χειροτονία όλων των κληρικών από τον Επίσκοπο

Κυριακάτικο εγκύκλιο κήρυγμα του Μητροπολίτου Γόρτυνος Ιερεμία 

Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Η χειροτονία όλων των κληρικών από τον Επίσκοπο

1. Στα κηρύγματά μας, αδελφοί χριστιανοί, ερμηνεύουμε τους ιερούς Κανόνες των αγίων Αποστόλων. Στο προηγούμενο κήρυγμα μιλήσαμε για τον πρώτο κανόνα, που μας έλεγε ότι ο Επίσκοπος πρέπει να χειροτονείται όχι μόνο από έναν Επίσκοπο, αλλά από τρεις ή τουλάχιστον από δύο Επισκόπους. Οι Διαταγές των Αποστόλων διατάσσουν ότι εκείνος που θα χειροτονηθεί Επίσκοπος από έναν Επίσκοπο να καθαιρείται, εκτός μόνο αν έχουμε περίπτωση διωγμού ή κάποια άλλη αιτία, που δεν μπορούν να συναχθούν άλλοι Επίσκοποι. 

Αλλά και στην περίπτωση αυτή πρέπει οι άλλοι Επίσκοποι να δηλώσουν εγγράφως την συγκατάθεσή τους να γίνει η χειροτονία του εκλεγέντος εις Επίσκοπο από έναν Επίσκοπο.

2. Σήμερα θα σας μιλήσω για τον Δεύτερο Αποστολικό Κανόνα που λέγει, συμπληρωματικά προς τον Πρώτο Κανόνα, ότι αν για την χειροτονία του Επισκόπου απαιτούνται τρεις ή δύο τουλάχιστον Επίσκοποι, όμως η χειροτονία του Πρεσβυτέρου και του Διακόνου και των «λοιπών κληρικών» γίνεται από έναν Επίσκοπο. Κατανοούμε εύκολα τον Κανόνα αυτόν: Ο ανώτερος στον βαθμό Επίσκοπος χειροτονεί τον λαικό σε Διάκονο ή τον Διάκονο σε Πρεσβύτερο, γιατί είναι κατώτεροι βαθμοί αυτοί από τον βαθμό του Επισκόπου. Φτάνει ένας Επίσκοπος για την χειροτονία τους. Γιά την χειροτονία όμως του Πρεσβυτέρου σε Επίσκοπο δεν αρκεί ένας Επίσκοπος, επειδή πρόκειται για την χειροτονία σε ίσο βαθμό· γι᾽ αυτό και απαιτούνται περισσότεροι του ενός Επίσκοποι, όπως μας είπε ο Πρώτος Αποστολικός Κανόνας. Είπαμε σχετικά με αυτό και στο προηγούμενο κήρυγμά μας.  

χειροτονία του Επισκόπου απαιτούνται τρεις ή δύο τουλάχιστον Επίσκοποι, όμως η χειροτονία του Πρεσβυτέρου και του Διακόνου και των «λοιπών κληρικών» γίνεται από έναν Επίσκοπο. Κατανοούμε εύκολα τον Κανόνα αυτόν: Ο ανώτερος στον βαθμό Επίσκοπος χειροτονεί τον λαικό σε Διάκονο ή τον Διάκονο σε Πρεσβύτερο, γιατί είναι κατώτεροι βαθμοί αυτοί από τον βαθμό του Επισκόπου. Φτάνει ένας Επίσκοπος για την χειροτονία τους. Γιά την χειροτονία όμως του Πρεσβυτέρου σε Επίσκοπο δεν αρκεί ένας Επίσκοπος, επειδή πρόκειται για την χειροτονία σε ίσο βαθμό· γι᾽ αυτό και απαιτούνται περισσότεροι του ενός Επίσκοποι, όπως μας είπε ο Πρώτος Αποστολικός Κανόνας. Είπαμε σχετικά με αυτό και στο προηγούμενο κήρυγμά μας. 

3. Ερμηνεύοντες τον Δεύτερο Αποστολικό Κανόνα σήμερα, αδελφοί, θα επιμείνουμε περισσότερο στην έκφραση του Κανόνα «λοιποί κληρικοί», οι υπόλοιποι δηλαδή κληρικοί, που χειροτονούνται και αυτοί από τον Επίσκοπο. Οι κύριοι βαθμοί των κληρικών, όπως ξέρουμε, είναι ο Επίσκοπος, ο Πρεσβύτερος και ο Διάκονος. Οι «λοιποί» κληρικοί ποιοί είναι; Είναι οι Υποδιάκονοι, οι Ψάλτες και οι Αναγνώστες. Καί αυτοί, για να διακονήσουν στο έργο που κάνουν, χειροτονούνται από τον Επίσκοπο. Έτσι λέγει ο Κανόνας.

Το πρώτο που έχω να πω, αδελφοί, από αυτό που μας λέγει ο Κανόνας είναι ότι οι Ψάλτες και οι Αναγνώστες, που διαβάζουν τα ιερά αναγνώσματα στην Εκκλησία, είναι και αυτοί κληρικοί και έτσι πρέπει να τους βλέπετε. Να τους βλέπετε με σεβασμό και ιεροπρέπεια, γιατί είναι ιερή η θέση που έχουν και είναι ιερό και άγιο το διακόνημα που κάνουν. Υμνούν τον Θεό και στην θεία Λειτουργία διαλέγονται με τον Ιερέα και «παίζεται» με την ψαλμωδία τους το ιερό δράμα του θείου Μυστηρίου, στο οποίο μετέχουν και οι άγγελοι του ουρανού. Οι Ιεροψάλτες είναι αντιπρόσωποι του λαού, όταν τελείται η θεία λατρεία στον ιερό Ναό.

3. Από αυτό όμως που λέγουμε πρέπει και οι ίδιοι οι Ιεροψάλτες να νοήσουν το ιερό τους έργο, να νοήσουν, δηλαδή, ότι είναι κατώτεροι κληρικοί, και να τιμούν λοιπόν την ιερή τους θέση με την ιεροπρεπή τους συμπεριφορά. Οι ίδιοι οι Ιεροψάλτες στην θεία Λειτουργία ψάλλοντες τον Χερουβικό ύμνο λέγουν: «Οι τα Χερουβίμ μυστικώς εικονίζοντες». Ότι δηλαδή αυτοί που ψάλλουν αυτόν τον ύμνον, οι «προσάδοντες τη ζωοποιώ Τριάδι τον Τρισάγιον Ύμνον», εικονίζουν τα Χερουβίμ, που κάνουν το ίδιο στον ουρανό. Καί όπως οι άγγελοι του ουρανού, οι αναμάρτητοι, με φόβο και πολλή κατάνυξη υμνούν τον Κύριο Σαβαώθ (βλ. το 6ο κεφ. του Ησαίου), έτσι με ευλαβή και σεμνή στάση οι Ιεροψάλτες πρέπει να ψάλλουν τον Κύριο στην θεία Λατρεία.

4. Καί αυτοί οι κατώτεροι Κληρικοί, οι Ιεροψάλτες και αναγνώστες, για να ασκούν την ιερή τους διακονία πρέπει να έχουν χειροτονία του Επισκόπου. Χωρίς να γίνει αυτό δεν επιτρέπεται να ψάλλουν, γιατί το απαγορεύει ο 33ος Κανόνας της ΣΤ´ Οικουμενικής Συνόδου, για τον οποίο θα μιλήσουμε άλλοτε. Αλλά και κατά τον Κανόνα που ερμηνεύουμε, οι Ιεροψάλτες υπάγονται στους «λοιπούς κληρικούς» και άρα πρέπει να έχουν και αυτοί χειροτονία από τον Επίσκοπο. Είπα «χειροτονία». Όμως, ένας πολύ καλός ερμηνευτής των Ιερών Κανόνων, ο Ζωναράς, λέγει ότι για τους Ιεροψάλτες είναι καλύτερα να λέγουμε όχι να «χειροτονούνται», αλλά να «χειροθετούνται». Να «σφραγίζονται» πρώτα από τον Επίσκοπο στην κεφαλή με το σημείο του Τιμίου Σταυρού και έπειτα να «χειροθετούνται». Η χειροτονία είναι κυρίως για τον Επίσκοπο, τον Πρεσβύτερο και τον Διάκονο, και γίνεται εντός του ιερού Βήματος, ενώπιον του Αγίου Θυσιαστηρίου. Η ευλογία του Ιεροψάλτου και του Αναγνώστου γίνεται εκτός του Ιερού Βήματος και λέγεται «χειροθεσία». Ο Κανόνας όμως που ερμηνεύουμε, ο Δεύτερος Αποστολικός Κανόνας, για όλους, και για τους κατώτερους κληρικούς, χρησιμοποιεί τον όρο «χειροτονία». 

5. Σας κούρασα, χριστιανοί μου, με αυτά που σας είπα σήμερα, αλλά το κήρυγμα είναι και μία μαθητεία, για την οποία ούτε εμείς οι κληρικοί σας πρέπει να είμαστε οκνηροί για να την πούμε, αλλά ούτε και σείς οι λαικοί πρέπει να είστε απρόθυμοι για να την ακούσετε. Παρακαλώ να φιλοτιμείστε στο να μαθαίνετε και να σπουδάζετε όλο και περισσότερα από τα ωραία που έχει η θεολογία της Εκκλησίας μας, και έτσι θα γίνετε συνειδητοί και προοδευμένοι χριστιανοί.

Με πολλές ευχές,
† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας