Οι διωγμοί και τα μαρτύρια των Ελλήνων της Τουρκίας τον 20ο αιώνα

Του Σεβ. Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού Δανιήλ

Στήν ἱστορική μνήμη τῶν Ἑλλήνων διατηροῦνται τρεῖς θλιβερές ἐπέτειοι γεγονότων πού συνέβησαν τις τελευταῖες ἡμέρες τοῦ Αὐγούστου καί τις πρῶτες τοῦ Σεπτεμβρίου:

α΄ Ἡ έναρξη καί πρώτη φάση τῆς γενοκτονίας τῶν ὁμογενῶν στόν Πόντο, στή Θράκη καί στήν Ἀνατολική καί Δυτική Μικρασιατική Χερσόνησο τήν τετραετία 1914-1918. 

β΄ Ἡ ὁλοκλήρωση τῆς γενοκτονίας καί δεύτερη φάση της μέ τούς διωγμούς καί τά μαρτύρια τοῦ Μικρασιατικοῦ Ἑλληνισμοῦ πού κορυφώθηκε μέ τήν πυρπόληση τῆς Σμύρνης καί τήν σφαγή τῶν Ἑλλήνων κατοίκων τῆς Ἰωνίας τήν τετραετία 1919-1922.

γ΄ Τά Σεπτεμβριανά ἤτοι οἱ διωγμοί τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1955 κατά τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Κωνσταντινουπόλεως.

Μέ τά φρικώδη αὐτά γεγονότα ἐγράφη ὁ θλιβερός ἐπίλογος τοῦ τέλους τοῦ Ἑλληνισμοῦ στήν Τουρκία πού εξαπολύθηκαν ἀπό τούς Νεοτούρκους τοῦ Μουσταφᾶ Κεμάλ Πασᾶ τοῦ ἐπονομαζομένου ἀπό τό 1934 Ἀτατούρκ δηλαδή, Πατέρα τῆς Τουρκίας.

Ἡ ὁλοσχερής ἐξόντωση τῶν Ἑλλήνων πού ζοῦσαν στήν Ὀθωμανική αὐτοκρατορία συντελέσθηκε σταδιακά ἀπό τήν ὁριστική ἐγκατάσταση τῶν Σελτζούκων Τούρκων μετά τήν μάχη του Μαντζικέρτ (26 Αὐγούστου 1071) τό σημερινό Μαλαζκίρτ στήν Ἀνατολική Τουρκία.

Ἐκεῖ ἡττήθηκε ὁ αὐτοκρατορικός στρατός τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί ὁ αὐτοκράτορας Ρωμανός ὁ Δ΄ ὁ Διογένης αἰχμαλωτίσθηκε καί ἀπελευθερώθηκε μετά τήν καταβολή λύτρων, ἐνῶ ἡ αὐτοκρατορία ὑποχρεώθηκε νά καταβάλει ἐτήσιο φόρο καί νά πραχωρήσει μερικά φρούρια στούς Σελτζούκους Τούρκους. 

Οἱ Τοῦρκοι κατακτητές μέ συνεχεῖς καταλήψεις ἐδαφῶν, ἐξισλαμισμούς, καταστροφές, διωγμούς, ἀπαγωγές, ληστεῖες, ἁρπαγές, βιασμούς καί παντός εἴδους ἐκφοβισμούς ἐπεκτάθηκαν καί στερεώθηκαν στήν περιοχή πού κατοικοῦσαν οἱ Ἕλληνες γιά δύο χιλιάδες χρόνια καί εἶχαν δημιουργήσει λαμπρό πολιτισμό, πρίν νά καταληφθεῖ ἀπό τούς Σελτζούκους καί Ὀσμανίδες Τούρκους ἀπωθώντας τους καί δυσχεραίνοντας στό ἔπαρκο τήν ζωή τους.

Ἡ Ἄννα ἡ Κομνηνή ἐξιστορεῖ τίς καταστροφές αὐτῆς τῆς ἐποχῆς καί θρηνεῖ τήν συμφορά τῶν Ρωμαίων στούς δέκα πέντε λόγους τῆς Ἀλεξιάδας.(Migne P.G. τ.131 στ. 80-1244)

**********

Ἡ ἴδια φρικαλέα μέθοδος ἀκολουθήθηκε καί ἀπό τό Νεοτουρκικό καθεστώς κατά τόν εἰκοστό αἰῶνα.

«Τό Κεμαλικὸν κίνημα, τοῦ ὁποίου πρωτεργάται ὑπῆρξαν τὰ μᾶλλον φανατικὰ καὶ βάρβαρα στοιχεῖα τοῦ Τουρκικοῦ κράτους, εὐθὺς ἅμα τῇ ἐμφανίσει αὐτοῦ, κηρύξαν ἀπηνῆ διωγμὸν κατὰ παντὸς Χριστιανικοῦ, ὑπερέβαλεν εἰς ἀγριότητα τὴν ἀπὸ τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως Τουρκικὴν κατὰ τῶν Χριστιανῶν πολιτικήν», γράφει διαπιστωτικά στήν Ἀναφορά του πού ὑπέβαλε στό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο τήν 2 Ὀκτωβρίου 1922 γιά τήν Μικρασιατική Καταστροφή ὁ Μητροπολίτης Ἐφέσου Χρυσόστομος, ὁ μετέπειτα Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν. (βλέπε Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικῶν Σπουδῶν τ. 4, σσ.301-322, Ἀφιέρωμα στήν Μικρασιατική Καταστροφή, Κέντρο Μικρασιατικῶν Σπουδῶν, Ἀθήνα 1983).

Σημειώνουμε τίς τρεῖς κυριώτερες φάσεις τοῦ διωγμοῦ καί τῆς ἐξοντώσεως τοῦ Ἑλληνισμοῦ πού ζοῦσε στήν Τουρκία κατά τόν εἰκοστό αἰῶνα ἀπό τούς Νεοτούρκους:

Ἡ γενοκτονία τοῦ Θρακικοῦ, Μικρασιατικοῦ καί Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ συντελέσθηκε σε δύο φάσεις.

Α΄ φάση μέ τούς διωγμούς καί τά μαρτύρια ποῦ ἐξαπολύθηκαν μετά τούς Βαλκανικούς Πολέμους καί τόν Πρῶτο Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918).

Παραθέτουμε δύο παραγράφους ἐκ τοῦ προλόγου τοῦ βιβλίου «Μαύρη Βίβλος διωγμῶν καί μαρτυρίων τοῦ ἐν Τουρκίᾳ Ἑλληνισμοῦ 1914-1918» πού ἐξέδωσε τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως τό 1919, στό ὁποῖο καταγράφονται μέ λεπτομέρειες οἱ ἀνηλεεῖς διωγμοί καί τά φρικαλέα μαρτύρια τῶν ὁμογενῶν ἀπό τό Κεμαλικό καθεστώς καί ὁ θλιβερός ἀπολογισμός τῆς ἐξοντώσεως τους.

«Ὁ ἐπισυμβάς βαλκανικός πόλεμος παρέσχεν εἰς τούς Νεοτούρκους καί καθόλου εἰς τό τουρκικόν ἔθνος τήν ἐπιζητουμένην εὐκαιρίαν ὅπως ἐπεκτείνωσι τόν κατά τῶν Ἑλλήνων διωγμόν.

Τά ἐκ λαζῶν, κιρκασίων καί ἀράβων ἐθελοντικά τάγματα ἐρήμωσαν τήν Ἀ. Θράκην ἰδίως, καί αἱ χρηματικαί ἀφαιμάξεις ἀφῄρεσαν καί τήν τελευταίαν οἰκονομικήν ἰκμάδα τῶν Ἑλλήνων τῆς αὐτοκρατορίας καί ὡσεί μή ἤρκουν ταῦτα πάντα ἐπηκολούθησε τῷ 1914 καταναγκαστικός διωγμός.

Καί ἐφηρμόσθη τότε στανικώτατα τό σχέδιον ἀγρίου διωγμοῦ καί ἐξετοπίσθησαν ἡβηδόν ὁλόκληροι ἑλληνικοί πληθυσμοί τῆς Θρᾴκης καί τῶν παραλίων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἀνερχόμενοι εἰς 284.172 ψυχῶν.

Πλεῖστοι τῶν κατοίκων ἐφονεύθησαν, πολλαί γυναῖκες καί νεανίδες παρεβιάσθησαν, οἰκίαι καί κτήματα ἐπυρπολήσθησαν ἤ κατεσχέθησαν ὑπό τούρκων μεταναστῶν, ὁλόκληροι κινηταί περιουσίαι διηρπάγησαν.

Τό κακόν ἐκορυφώθῃ κατά τόν παγκόσμιον πόλεμον, ὅτε πλεῖσται ἑλληνικαί ἐπαρχίαι τῆς αὐτοκρατορίας ἐκλονίσθησαν ἐκ θεμελίων ἤ καί ἐντελῶς κατεστράφησαν.

Εἶνε ἀνεκδιήγητα τά δεινοπαθήματα, τά ὁποῖα ὑπέστησαν οἱ ἐκδιωχθέντες ἐκ τῶν ἑστιῶν αὐτῶν Ἕλληνες.

Διεσκορπίζοντο οἱ δυστυχεῖς οὗτοι εἰς χωρία καθαρῶς τουρκικά· ἠμποδίζετο εἰς αὐτούς ἡ ἐκ μέρους τῶν Πατριαρχείων διανομή βοηθημάτων, ἐστεροῦντο ἐκκλησιῶν καί ἱερέων καί πάσης καθόλου ἀπό τῆς θρησκείας ἀπορρεούσης παραμυθίας καί ἐξηναγκάζοντο διά τοιούτων καί ἄλλων μέσων εἰς ἐξισλάμισιν.

Τοιουτοτρόπως δέ πληθυσμός ὁμογενής ἐκ 490.063 ψυχῶν, διασπαρείς ἀνά τά ὄρη, τάς χαράδρας καί τά τουρκικά χωρία, ὑπέστη ἐν τοῖς πλεῖστοις τόν ἐξ ἀσιτίας, τοῦ ψύχους καί τῶν στερήσεων ἐν γένει θάνατον» (σελ. θ, ι). 

Κατά τήν Ἔκθεση ἡ Γενική Στατιστική τοῦ ἐκδιωθχέντος Ἑλληνικοῦ Πληθυσμοῦ ἔχει ὡς ἑξῆς:

1. Ἀπό τίς ἐπαρχίες τῆς Θράκης 218.767 χριστιανοί Ἕλληνες 

2. Ἀπό τίς ἐπαρχίες τῆς Δ. καί τῆς Ἀ. Μικρᾶς Ἀσίας 298.449 χριστιανοί Ἕλληνες

3. Ἀπό τίς ἐπαρχίες τοῦ Πόντου 257.019 χριστιανοί Ἕλληνες
_________

Σύνολον 774.235 χριστιανοί Ἕλληνες

**********

Ἡ 2η φάση μέ τούς διωγμούς καί τά μαρτύρια πού ἐξαπολύθηκαν τήν τετραετία 1919-1922 πού ὁλοκληρώθηκε μέ τήν καταστροφή τῆς Σμύρνης καί γενικῶς τῆς Ἰωνίας. 

Τήν περίοδο αὐτή τοῦ διωγμοῦ τῶν Ἑλλήνων ἐξαπολύονται σφαγές τοῦ Ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ στήν Σμύρνη καί σ’ ὁλόκληρη τήν Ἰωνία. Στίς 28.8./10.9.1922 διορίσθηκε ὁ Νουρεντίν Πασᾶς Στρατιωτικός Διοικητής τῆς Σμύρνης.

Ὁ Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (Καλαφάτης) παραδίδεται ἀπό τόν Νουρεντίν Πασᾶ στόν Τουρκικό ὄχλο, διαπομπεύεται καί κατακρεουργεῖται.

Τούς διωγμούς κατά τῆς Ἐκκλησίας μας καί τῆς ἐκπαιδεύσεως στήν Μικρά Ἀσία τήν περίοδο αὐτή πού τιτλοφορεῖται «Μικρασιατική Καταστροφή» καταγράφει ὁ Ἐφέσου Χρυσόστομος σέ Ἔκθεσή του πού ὑπέβαλε στό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί ἐδημοσιεύθηκε τό 1925, ὅπου ἐπισημαίνει, ὅτι στούς διωγμούς τοῦ Κεμαλικοῦ Στρατοῦ περιλαμβάνονται: 

α΄. Ὁ μαρτυρικός θάνατος τῶν Μητροπολιτῶν τῆς Ἰωνίας 1) Σμύρνης Χρυσοστόμου 2) Μοσχονησίων Ἀμβροσίου 3) Κυδωνιῶν Γρηγορίου καί 4) Ἰκονίου Προκοπίου, καί 5) τοῦ Ἐπισκόπου Ζήλων Εὐθυμίου.

β΄.Ἡ ἐξόντωση μέ κάθε τρόπο βίαιο, βάρβαρο, βασανιστικό, ἐξευτελιστικό καί ἀπάνθρωπο τῶν Κληρικῶν πού διακονοῦσαν στίς Ἐνορίες καί Κοινότητες τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἰωνίας. Ἀναφέρει ὁ Ἐφέσου Χρυσόστομος στήν Ἔκθεσή του ὅτι: 

«Εἰς τάς ἐπαρχίας Ἐφέσου, Σμύρνης, Περγάμου καί Ἀδραμυτίου, Μοσχονησίων καί Κυδωνιῶν ὑπηρέτουν 459 ἱερεῖς καί ἱεροδιάκονοι.

Ἐξ αὐτῶν εὑρίκοντοαι ἤδη ἐν τῇ ζωῇ, διασωθέντες κατά τόν ὡς ἄνω περιγραφόμενον τρόπον καί καταφυγόντες ὡς πρόσφυγες εἰς Ἑλλάδα, 112 μόνον καί ἑπομένως ἐλλείπουσι μέχρι σήμερον 347.

Ἐκ τούτων ἄλλοι μέν ἐφονεύθησαν ἀδίκαστοι, ἄλλοι κατεδικάσθησαν ὑπό τῶν δῆθεν στρατοδικείων καί οἱ λοιποί ἤχθησαν ὡς αἰχμάλωτοι εἰς τό ἐσωτερικόν, ὅπου ἀσφαλής καί βέβαιος ἀναμένει αὐτούς θάνατος. Οὕτω δέ ἐφηρμόσθη διά τήν ἐξόντωσιν τῶν κληρικῶν ὁ τε λευκός καί ὁ ἐρυθρός θάνατος!»

γ΄. Ἡ ἐξόντωση καί καταστροφή - Ἐκπαιδευτηρίων καί λοιπῶν εὐαγῶν Ἱδρυμάτων τῶν Ἑλληνικῶν Κοινοτήτων.

Ἐν ταῖς ἐπαρχίαις τοῦ οἰκουμενικοῦ θρόνου ταῖς εὑρισκομέναις ἐν τῇ τέως Ἑλληνοκρατούμενη περιοχῇ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ὑπῆρχον 698 Σχολαί, ἐν αἷς ἐφοίτων 91. 935 μαθηταί καί μαθήτριαι καί ἐδίδασκον 1.085 διδάσκαλοι καί διδασκάλισσαι.

Ἐν ταῖς προμνημονευθείσαις δέκα Ἐκκλησιαστικαῖς ἐπαρχίαις τῆς περί τήν Σμύρνην χώρας ὑφίσταντο καί ἐλειτούργουν τά ἑξῆς εὐαγῆ καθιδρύματα, καταστραφέντα ἅπαντα: 

Μητροπόλεις 18, Νοσοκομεῖα 20, Βρεφοκομεῖα 2, Φρενοκομεῖα 2, Γηροκομεῖα 3, Ἄσυλον Ἀστέγων 1, Συσσίτιον 1, Λαϊκά Κέντρα 2, Θρησκευτικαί ἀδελφότητες Λέσχαι 19, Προσκοπικαί ὀργανώσεις 46, Γυμναστικοί Σύλλογοι 21, Ὀρφανοτροφεῖα 6, Ἰδιωτικά Γυμνάσια 3, Διδασκαλεῖα ἀρρένων καί θηλέων 4, Ἐμπορική Σχολή 1, Συντεχνίαι 225, Σύλλογοι καί ἀδελφότητες 209, Ταμεῖα πτωχῶν 27, Μουσεῖα καί Βιβλιοθῆκαι 19, Οἰκοτροφεῖα 2 καί Γεωργικαί ἑνώσεις 4» (Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ «†Μητροπολίτου Ἐφέσου Χρυσοστόμου Χατζησταύρου (Ἀρχιειπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος 1962-1967)-Οἱ κατά τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Ἐκπαιδεύσεως τῆς Μικρᾶς Ἀσίας τελευταῖοι διωγμοί τῶν Τούρκων», Ἱερά Μητρόπολις Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ 2010).

Σύμφωνα μέ τά στοιχεῖα πού ἔδωσε ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος στήν Συνδιάσκεψη τῆς Εἰρήνης τοῦ Παρισιοῦ στήν Μικρά Ἀσία ζοῦσαν 1.694.000.

Στήν περιοχή τῆς Θράκης καί τῆς περιοχῆς τῆς Κωνσταντινούπολης 731.000. Στήν περιοχή τῆς Τραπεζούντας 350.000 καί στά Ἄδωνα 70.000.

Σύνολο 2.845.000 Ἕλληνες πού ἀποτελοῦσαν τό 20% τοῦ πληθυσμοῦ τῆς περιοχῆς πού κυριαρχοῦσε οἰκονομικά, εἶχε δέ καταφέρει νά διατηρήσει τήν πολιτιστική κληρονομιά παρ’ ὅτι ἀποτελοῦσε μειονότητα σέ ἐχθρικό περιβάλλον.

Οἱ σφαγές κατά Ἑλλήνων καί Ἀρμενίων ἀπό τούς Τούρκους ἔκαναν τόν Ἀμερικανό πρόξενο στήν Σμύρνη Τζώρτζ Χόρτον (George Horton) να γράψει : «ἕνα ἀπό πιό βασανιστικά αἰσθήματά μου ἐκεῖνες τίς μέρες ἦταν τῆς ντροπῆς, ντρεπόμουν πού ἀνῆκα στό ἀνθρώπινο γένος». (Ἀναφορικά μέ τήν Τουρκία).

Ἡ κατάρα τῆς Ἀσίας. Προξενικά ντοκουμέντα τῶν ΗΠΑ (ἐκδόσεις «Νέα Σύνορα» σέλ. 174))

Ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάνης πού ὑπογράφηκε 24 Ἰουλίου 1923 ἀπό τή Ἑλλάδα, τήν Τουρκία καί τίς ἄλλες Χῶρες πού πολέμησαν στόν Πρῶτο Παγκόσμιο Πόλεμο καί τήν Μικρασιατική Ἐκστρατεία 1919-1922 καί συμμετεῖχαν στή Συνθήκη τῶν Σεβρῶν συμπεριλαμβανόμενης καί τῆς ΕΣΣΔ ἔθεσε τά ὅρια τῆς Τουρκίας.

Μέ ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ Ἑλλάδας καί Τουρκίας ἀποφασίσθηκε ἡ ὑποχρεωτική ἀνταλλαγή πληθυσμῶν ἀπό τίς δύο Χῶρες.

Ἡ ἀνταλλαγή μειονοτήτων πού πραγματοποιήθηκε προκάλεσε μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμῶν. Μετακινήθηκαν ἀπό τήν Μικρά Ἀσία στή Ἑλλάδα 1.650.000 Τοῦρκοι ὑπήκοοι χριστιανικοῦ θρησκεύματος καί ἀπό τήν Ἑλλάδα στήν Τουρκία 670.000 Ἕλληνες ὑπήκοοι μουσουλμανικοῦ θρησκεύματος.

Γιά τήν ἀνταλλαγή ἡ θρησκεία καί ὄχι ἡ φυλή τελοῦσε τό βασικό κριτήριο γιά δύο λόγους, ἐπειδή κατά τήν Ὀθωμανική αὐτοκρατορία ἡ θρησκεία προσδιόριζε τόν πολίτη καί ὄχι ἡ ἐθνικότητα κι ἐπειδή ἡ Τουρκία ἤθελε ¨ὅλοι οἱ μουσουλμάνοι Ἕλληνες πολίτες νά παραμείνουν στή Δυτική Θράκη.

Ὁ διωγμός τῶν Ἑλλήνων τῆς Κωνσταντινουπόλεως ὁλοκληρώθηκε στήν ἑπόμενη φάση μέ τά Σεπτεμβριανά.

**********

Ἡ 3η φάση ἐξαπολύθηκε μέ τά Σεπτεμβριανά (6-7 Σεπτμεβρίου 1955) ἐναντίον τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Κωνσταντινουπόλεως.

Μέ τήν ὀνομασία «Σεπτεμβριανά» ἔμεινε στήν ἱστορία τό ὀργανωμένο πογκρόμ τῆς νύκτας τῆς 6ης Σεπτεμβρίου 1955, ἐξ οὗ καί ἡ ὀνομασία, πού συνέβη στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου καθοδηγούμενος τουρκικός ὄχλος προκάλεσε βίαια ἐπεισόδια κατά τῶν περιουσιῶν τῶν Ἑλλήνων ὁμογενῶν, πλήν ὅμως Τούρκων ὑπηκόων, καθώς καί ἄλλων μή μουσουλμανικῶν μειονοτήτων, λεηλατώντας καί πυρπολώντας ἑλληνικά καταστήματα, σπίτια, σχολεῖα καί βεβηλώνοντας ἐκκλησίες ἀκόμα καί νεκροταφεῖα δημιουργώντας τρομοκρατία καί ἀνασφάλεια γιά τίς ὑφιστάμενες μειονότητες. 

Μέ στρατιωτική πειθαρχία κινούμενος ὁ τουρκικός ὄχλος, ὁ ὁποῖος ἀνερχόταν σέ δεκάδες χιλιάδες ἄτομα, κινήθηκε κατά παντός τοῦ ἑλληνικοῦ.

Μέσα σέ ἐννέα περίπου ὧρες (διότι σέ πολλά σημεῖα οἱ βανδαλισμοί συνεχίστηκαν καί μετά τήν κήρυξη τοῦ στρατιωτικοῦ νόμου μετά τά μεσάνυκτα) καταστράφηκαν ὁλοσχερῶς 1.004 σπίτια, ἐνῶ ἄλλα περίπου 2.500 ὑπέστησαν ἐκτεταμένες ζημιές.

Καταστράφηκαν ἐπίσης 4.348 καταστήματα, 27 φαρμακεῖα, 26 σχολεῖα, 5 πολιτιστικοί σύλλογοι, οἱ ἐγκαταστάσεις 3 ἐφημερίδων, 12 ξενοδοχεῖα, 11 κλινικές, 21 ἐργοστάσια, 110 ζαχαροπλαστεῖα καί ἑστιατόρια, 73 ἐκκλησίες, ἐνῶ συλήθηκαν πάρα πολλοί τάφοι σέ 2 κοιμητήρια, καθώς καί οἱ τάφοι τῶν πατριαρχῶν στήν Μονή Βαλουκλή.

Τουλάχιστον 30 ἕλληνες σκοτώθηκαν καί ἑκατοντάδες ἄλλοι κακοποιήθηκαν βάναυσα. Σέ δύο χιλιάδες περίπου ὑπολογίζοντα ἀπό τούς κύκλους τῆς Ὁμογένειας οἱ βιασμοί, ἄν καί ἐπισήμως καταγγέλθηκαν μόνο 200.

Ἰδιαίτερο μίσος ἐπιδείχθη κατά τῶν ἱερωμένων, ἀφοῦ πολλοί ξυλοκοπήθηκαν ἀγριότατα, ἄλλοι γυμνώθηκαν καί διαπομπεύθησαν, ἐξαναγκαζόμενοι νά φωνάζουν ὅτι ἡ Κύπρος εἶναι τουρκική, ἐνῶ ὑπάρχουν μαρτυρίες ὅτι σέ κάποιο ἱεροδιάκονο ἔγινε ἀναγκαστική περιτομή.

Ὁ Ἐπίσκοπος Παμφίλου Γεράσιμος καί ὁ ἡλικιωμένος μοναχός Χρύσανθος Μαντᾶς ξυλοκοπήθηκαν μέχρι θανάτου, ἐνῶ ὁ Μητροπολίτης Ἡλιουπόλεως Γεννάδιος παρεφρόνησε ἀπό τούς ξυλοδαρμούς καί ὕστερα ἀπό λίγο ἀπεβίωσε.

**********

Ἡ Τουρκική θηριωδία ἐπί χίλια χρόνια καί πλέον ἀπειλεῖ καί καταδιώκει τούς Ἕλληνες καί ἐπιδιώκει τή συρρίκνωσή τους.

Τά γεγονότα ἀποδεικνύουν, ὅτι ἀποτελεῖ τόν δήμιο τοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Εὐχόμαστε νά μήν ἔχουμε νέα μαρτυρία καί ἐπιβουλή κατά τοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Τό κείμενο αὐτό τό ἀφιερώνουμε στήν μνήμη τῶν μαρτύρων Πατέρων μας γιά νά μή λησμονήσουμε τίς θυσίες τους.