 |
| Εισόδια της Θεοτόκου - Τοιχογραφία στην πύλη της Ιεράς Μονής Χιλιανδαρίου |
Του Γιώργου Χαρίτου, Φοιτητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών
«Σήμερον πιστοὶ χορεύσωμεν, ἐν ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις»[1]
«Σήμερον πιστοὶ χορεύσωμεν, ἐν ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις»[1]
Η Αγία μας εκκλησία
τιμά στις 21 Νοεμβρίου έκαστου έτους «Τὴν
τιμιωτέραν τῶν Χερουβὶμ καὶ ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφίμ» και ιδιαίτερα
το γεγονός των Εισοδίων της Υπεραγίας Θεοτόκου στα άγια των Αγίων του Ναού της Ιερουσαλήμ.
Είναι φανερό, ότι τα
στοιχεία όπου αντλούμε για αυτό το γεγονός δεν προέρχονται από τα Κανονικά
βιβλία της Κ.Δ αλλά από ένα απόκρυφο κείμενο γνωστό ως το «Πρωτευαγγέλιο του
Ιακώβου». Το Απόκρυφο αυτό κείμενο, πολυδιαβασμένο και γνωστό στους περισσότερους
Πατέρες της Εκκλησίας οι οποίοι έγραψαν επί τη βάσει του και ομιλίες «Εις τα
Εισόδια της Θεοτόκου» εντοπίζεται πρώτη φορά επί τη βάσει χειρογράφων τον 3ο
αιώνα με τον αρχαιότερο τίτλο «Γένεσις Μαρίας, Αποκάλυψις Ιακώβ» ενώ ανάγεται
Ιστορικά στον 2ο αιώνα. Ο Ωριγένης αναφέρεται σε αυτό και το
παραδίδει με τον τίτλο «Βιβλίο Ιακώβου» ενώ ακολουθούν και άλλες επιγραφές όπως
«Γέννησις Μαρίας της αγίας Θεοτόκου και υπερενδόξου μητρός Ιησού Χριστού»,
«Λόγος ιστορικός εις το γενέσιον της υπεραγίας Θεοτόκου και αειπαρθένου
Μαρίας», «Του αγίου αποστόλου Ιακώβου αρχιεπισκόπου Ιεροσολύμων του αδελφοθέου
διήγησις περί της γεννήσεως της Παναγίας Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας» κ.ά.
Ως περιοχή συγγραφής
θεωρείται πιθανή η Αίγυπτος ενώ αναφέρεται πρώτη φορά από Εκκλησιαστικούς
Συγγραφής της Αιγύπτου όπως τον Κλήμη τον Ωριγένη και τον Μ. Αθανάσιο. Άλλωστε
η Αίγυπτος αποτελεί γενέτειρα των περισσοτέρων απόκρυφων κειμένων.
Σκοπός της συγγραφής
του αποτελεί το γεγονός της αναστάτωσης εν μέσο των Χριστιανών για το πρόσωπο της
Παναγίας. Πολλοί ήταν εκείνοι όπου αμφισβητούσαν την καθαρότητα της, την Δαβιδική
της καταγωγή καθώς και την αξία της Θεοτόκου στο γεγονός της συλλήψεως του Θεού
Λόγου εν αυτή.[2]
Το 5ο αιώνα άλλωστε εμφανίζεται
η αίρεση του Νεστορίου όπου αμφισβητεί κατά κόρων το πρόσωπο της Παναγίας θεωρώντας
μάλιστα ότι αυτή δεν γέννησε τον Υιό και Λόγο του Θεού αλλά τον «χριστόν» έναν
απλό δηλαδή θεοφόρο άνθρωπο. Εξ΄αυτού γράφει ο Θεσπέσιος Ιωάννης Δαμασκηνός τα
εξής:
«Χριστοτόκο όμως δεν την λέμε την αγία Παρθένο, γιατί ο μιαρός και
απαίσιος και οπαδός των Ιουδαίων Νεστόριος, το σκεύος της ατιμίας για να
εξαλείψει την προσωνυμία Θεοτόκος και να ατιμάσει τη μόνη πράγματι που αξιώθηκε
τιμή πάνω από κάθε κτίση Θεοτόκο επινόησε το όνομα αυτό προς αμαύρωση της, και
αν ακόμη ο ίδιος λυσσάξει με τον πατέρα του τον Σατανά· γιατί χριστός ήταν και
ο Δαυίδ ο Βασιλιάς και ο Ααρών ο Αρχιερέας και κάθε θεοφόρος άνθρωπος μπορεί να
λέγεται χριστός αλλά όχι Θεός κατά φύση όπως
και ο Νεστόριος διωγμένος από τον Θεό τόλμησε μανιασμένα αυτόν που γενήθηκε από
την παρθένο να τον ονομάσει Θεοφόρο. Μακρυά από εμάς τέτοιο πράγμα να τον πούμε
ή να τον σκεφτούμε θεοφόρο(Τον Κύριο ημών Ιησού Χριστού) παρά μόνο Θέό
Σαρκωμένο.»[3]
Προγενέστερα ήδη ο Κύριλλος Αλεξανδρείας είχε πολεμήσει κατά κυριολεξία κατά
των κακοδοξιών του Νεστορίου όπου και πρώτος απέδωσε στην αγία Παρθένο την
ονομασία Θεοτόκος.(Συνέγραψε ''Κατά του Νεστορίου δυσφημιών'').
Το κείμενο αυτό
αποτελεί το πρώτο «υμνολογικό» έργο και η πρώτη αφορμή εξύμνησης της καθαρότητας
του προσώπου της Παναγίας, αφού ο συγγραφέας φαίνεται να έχει μεγάλη ευλάβεια
και προσήλωση στο πρόσωπο της Θεοτόκου.
Το κείμενο
αποτελείται από 25 κεφάλαια. Η Όλη διήγηση αναφέρει τα όσα μας είναι γνωστά από
την Παράδοση η οποία και τα προσέλαβε. Ξεκινά από την παρουσία του Ιωακείμ και της
Άννας όπου κάθε μέρα θρηνούσαν για το γεγονός ότι είχαν φτάσει σε μεγάλη ηλικία
δίχως να έχουν ακόμα παιδί, έως την μέρα όπου η Άννα άκουσε άγγελο Κυρίου εκ
του ουρανού να τις απευθύνει αυτά τα λόγια «Άννα, Άννα, ο Κύριος εισάκουσε τη
δέηση σου, θα συλλάβεις και θα γεννήσεις και θα μιλούν για το σπέρμα σου σε όλη
την οικουμένη».
Έπειτα εξιστορούνται κεφάλαια αναφερόμενα στην αύξηση της Παναγίας
έως την μέρα όπου οι γονείς της την αφιερώνουν στον Ναό. Γράφει, με έντονο
ποιητικό λόγο το κείμενο(απόσπασμα το οποίο αποτελεί τα Εισόδια της Παναγίας)
«Όταν
έγινε τριών χρόνων το κορίτσι, είπε ο Ιωακείμ: «Προσκαλέστε τις αμόλυντες
θυγατέρες των Εβραίων να πάρουν απο μια λαμπάδα, που θα κρατούν αναμμένη, ώστε
να μην στραφεί το κορίτσι προς τα πίσω και μείνει αιχμάλωτη η καρδιά της μακριά
απο το Ναό του Κυρίου». Έτσι έκαναν, λοιπόν, ώσπου ανέβηκαν στο ναό του Κυρίου,
όπου ο ιερέας την υποδέχτηκε, την ασπάστηκε, την ευλόγησε και είπε: «Ο Κύριος
δόξασε το όνομα σου σε όλες τις γενιές. Μέσα από εσένα θα αποκαλύψει o Κύριος στις έσχατες ημέρες
τη λύτρωση Του στους Ισραηλίτες». Ο ιερέας την έβαλε να καθίσει στον τρίτο
αναβαθμό του θυσιαστηρίου. Ο Κύριος, ο Θεός, της έδωσε χάρη και χόρεψε (με τα
πόδια της) και όλος ο λαός του Ισραήλ την αγάπησε. Οι γονείς της επέστρεψαν
γεμάτοι θαυμασμό και δοξάζοντας τον δεσπότη Θεό, γιατί η κόρη τους δεν στράφηκε
προς τα πίσω.».
Όταν πλέον έφτασε
στην ηλικία των 12 ετών οι Ιερείς του ναού συζήτησαν και αποφάσισαν να ορίσουν
για αυτή προστάτη. Έτσι λοιπόν ο κλήρος έπεσε στον Ιωσήφ. Ο Ιωσήφ( πληροφορίες της
οποίες επίσης μαθαίνουμε από εδώ) ήταν ήδη χήρος με μεγάλα παιδιά και ο ίδιος εξίσου
μεγάλος σε ηλικία. Η περικοπή όπου το αναφέρει είναι εξίσου σημαντική διασαφηνίζοντας
στους πρώτους Χριστιανούς( αλλά και έως σήμερα) το γεγονός πως ο Ιωσήφ
αποτελούσε απλός προστάτης της Παναγίας και τίποτα περισσότερο.
Γράφει λοιπόν η διήγηση: « Ο αρχιερεάς φόρεσε το δωδεκακώδωνο άμφιο εισήλθε στα άγια των αγίων και προσευχήθηκε για αυτήν. Και να άγγελος Κυρίου του παρουσιάστηκε και είπε: «Ζαχαρία, Ζαχαρία, βγες έξω και συγκέντρωσε τους χήρους του λαού να φέρει ο καθένας ένα ραβδί και σε όποιον ο Κύριος δείξει κάποιο σημάδι, αυτού θα γίνει γυναίκα». Βγήκαν οι κήρυκες σε όλη την περιοχή της Ιουδαίας, ήχησε η σάλπιγγα του Κυρίου και έτρεξαν όλοι.
9. 1.
Ο Ιωσήφ έριξε το σκεπάρνι και πήγε να τους συναντήσει. Όταν
συγκεντρώθηκαν, πήγαν με τα ραβδιά στον αρχιερέα. Εκείνος πήρε τα ραβδιά όλων,
εισήλθε στο Ναό και προσευχήθηκε. Αφού τελείωσε την προσευχή, πήρε τα ραβδιά,
βγήκε και τους τα παρέδωσε. Κανένα όμως σημάδι δεν υπήρχε σε αυτά. Το
τελευταίο ραβδί το πήρε ο Ιωσήφ και να ένα περιστέρι ξεπήδηαε από το ραβδί και
πέταξε πάνω στο κεφάλι του Ιωσήφ. Ο ιερέας είπε τότε στον Ιωσήφ: «Σε σένα
έλαχε ο κλήρος να παραλάβεις την παρθένο του Κυρίου υπό την προστασία
σου». 2. Ο Ιωσήφ όμως απάντησε: «Έχω γιους και είμαι γέρος, ενώ αυτή είναι
νεαρή, θα με περιγελάσουν οι υιοί Ισραήλ». Και ο ιερέας αποκρίθηκε στον Ιωσήφ:
«Φοβήσου τον Κύριο, τον Θεό σου, και θυμήσου τι έκανε ο Θεός στον Δαθάν, τον
Αβειρών και τον Κορέ, πως δηλαδή σχίστηκε η γη και τους κατάπιε εξαιτίας της
αντιλογίας τους. Και τώρα φοβήσου και εσύ Ιωσήφ, μήπως συμβούν αυτά στο σπίτι
σου». 3. Φοβήθηκε ο Ιωσήφ και την παρέλαβε υπό την προστασία του. Και είπε ο
Ιωσήφ στη Μαρία: «Να, σε παρέλαβα απο το Ναο του Κυρίου και τώρα σε αφήνω στο
σπίτι μου, πηγαίνω να χτίσω τις οικοδομές μου και θα επιστρέψω κοντά σου: Ο
Κύριος θα σε διαφυλάξει».
 |
Τοιχογραφία
από το
Καθολικό
της Ιεράς Μονής Χιλιανδαρίου
|
Έπειτα στα επόμενα
κεφάλαια αναφέρεται ο Ευαγγελισμός, ο οποίος είναι γνωστός και από το Κανονικό
Ευαγγέλιο του Λουκά.
Συνεχίζοντας γίνεται μνεία για την γέννηση( εντός Σπηλαίου το οποίο επίσης γνωρίζουμε από εδώ) καθώς και για την φυγή στην Αίγυπτο. Αναφέρεται επίσης και η δολοφονία του Ζαχαρία από τους φύλακες του Ηρώδη στην προσπάθεια τους να βρουν τον Ιωάννη.
Στο 25 κεφάλαιο έχουμε
και την ψευδή επιγραφή η οποία χρεώνει το εν λόγο κείμενο στον Ιάκωβο ( Εγώ
ο Ιάκωβος που έγραψα την ιστορία..) πράγμα το οποίο γνωρίζουμε πως σίγουρα δεν
συνέβη.
Το κείμενο όμως,
παρόλο όπου δεν έγινε δεκτό στο σύνολο του στον Κανόνα της Κ.Δ, αναγνώστηκε από
πολλούς Πατέρες ενώ ενσωματώθηκαν στην παράδοση της Εκκλησίας πολλά Ιστορικά
γεγονότα όπου κρίθηκαν από τους Πατέρες ως Ορθά και αξιομνημόνευτα.
Ο
Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης
έγραψε δύο εγκωμιαστικούς λόγους «Εις τα Εισόδια της Υπεραγίας Θεοτόκου». Είναι
τόσο λαμπεροί όπου αξίζει να αναφέρουμε ορισμένα απανθίσματα από αυτούς:
««..Εάν το δένδρο
αναγνωρίζεται από τον καρπό, και το καλό δένδρο παράγει επίσης καλό καρπό, η
μητέρα της αυτοαγαθότητος, η γεννήτρια της αιώνιας καλλονής, πως δεν θα
υπερείχε ασύγκριτα κατά την καλοκαγαθία από κάθε αγαθό εγκόσμιο και υπερκόσμιο; Διότι η δύναμη που
καλλιέργησε τα πάντα, ο προαιώνιος και υπερούσιος Λόγος, από ανέκφραστη
φιλανθρωπία και ευσπλαχνία για χάρη μας θέλησε να περιβληθεί τη δική μας
εικόνα, για να ανακαλέσει τη φύση πού σύρθηκε στον Άδη και να την ανακαινίσει, γιατί
είχε παλαιωθεί και να την αναβιβάσει προς το υπερουράνιο ύψος της βασιλείας και
θεότητός του.
Και βρίσκει αυτήν την
αειπάρθενη η οποία υμνείται από μας σήμερα που γιορτάζουμε την παράδοξη είσοδό
της στα άγια των αγίων και την εκλέγει ανάμεσα από όλους ανά τους αιώνες
εκλεκτούς και θαυμαστούς και περιβόητους για την ευσέβεια και σύνεση και σε
λόγια και σε έργα.
[...]Σεμνή τότε και
χαρούμενη και θαυμαστή με το κατάλληλο παράστημα και ήθος και φρόνημα
προχωρούσε και έρχεται σε συνάντηση με τον αρχιερέα.
 |
Εισόδια της Θεοτόκου - Φώτης Κόντογλου
|
Και αμέσως
εγκατέλειψε όλους γονείς, τροφούς, συνομήλικες και αποχωρίσθηκε από τους
συναγμένους, μόνη εντελώς, χαρούμενη προχωρεί στον αρχιερέα ο οποίος την
εισήγαγε στα άγια των αγίων και έπεισε όλους τους τότε ζώντας να δέχονται το
γεγονός αυτό, με τη σύμπραξη και τη συναπόφαση του Θεού. Διότι επρόκειτο να
γίνει σκεύος εκλογής, όχι όπως η κιβωτός γεμάτο σκιές και τύπους, αλλά γεμάτο
αλήθεια, για να βαστάει κυοφορώντας εκείνον τον ίδιο, του οποίου το όνομα είναι
θαυμαστό. Τι σπουδαίο θαύμα;
[...]Εισήλθε η βίβλος
της ζωής, που δεν δέχθηκε τύπους λόγου, αλλά τον ίδιο το Λόγο του Πατρός
απορρήτως.»
[...]Ποιος μπορεί να
περιγράψει τα μεγαλεία σου, παρθένε; Έγινες Θεομήτωρ, ένωσες το νου με το Θεό,
ένωσες το Θεό με τη σάρκα, έκανες το Θεό υιό ανθρώπου και τον άνθρωπο υιό Θεού,
συμφιλίωσες τον κόσμο με τον ποιητή του κόσμου[...]Έκαμες τους ανθρώπους
ομοδίαιτους με τους αγγέλους, ή μάλλον αξίωσες και μεγαλύτερων βραβείων, αφού
συνέλαβες από το άγιο Πνεύμα θεανδρική μορφή και την γέννησες παράδοξα και
κατέστησες την ανθρώπινη φύση απορρήτως συμφυή και, θα λέγαμε, ομόθεη με τη
θεία φύση. [4]
Ένας σύγχρονος άγιος της
Εκκλησίας μας, ο άγιος Λουκάς
Αρχιεπίσκοπος Κριμαίας, ο Ιατρός, θέτοντας ως πρότυπα γονέων τον Ιωακείμ
και την Άννα γράφει προς τους νέους γονείς Χριστιανούς τις εξής προτροπές, σε λόγο
του για τα Εισόδια της Θεοτόκου: «Να
θυμάστε, ευσεβείς σημερινές μητέρες, πόσο μεγάλο καί ιερό ενώπιον του Θεού
είναι το καθήκον σας να καλλιεργείτε στα παιδιά σας τον φόβο του Θεού καί να τα
διαπαιδαγωγείτε στην αδιάσπαστη καί αδιάκοπη ενότητα με το Αληθινό Κλήμα, τον
Κύριο μας Ίησοΰ Χριστό.
Μόνο από σας, μητέρες καί πατέρες, τα παιδιά σας μπορούν να μάθουν το
νόμο του Θεού, τον όποιο δεν τους διδάσκουν στα σχολεία. Καί μόνο τότε θα
μπορέσουν να τον μάθουν αν, εσείς οι ίδιοι, θα μελετάτε με προθυμία το νόμο
αυτό στίς εκκλησίες του Θεού, μαθαίνοντας τον από τους υπηρέτες του Θεού, τους
ιερείς καί τους επισκόπους.
Να πηγαίνετε στους ιερούς ναούς τα παιδιά σας για να αναπνέουν, έστω καί
για λίγο, τον αέρα του γεμάτου όχι μόνο με θυμίαμα αλλά καί μυστική χάρη των
μεγάλων μυστηρίων, πού τελούνται σ' αυτόν, καί τις προσευχές πολλών ανθρώπων.»[5]
«Σήμερον τὰ στίφη τῶν Πιστῶν συνελθόντα, πνευματικῶς πανηγυρίσωμεν, καὶ τὴν
θεόπαιδα Παρθένον καὶ Θεοτόκον, ἐν Ναῷ Κυρίου προσαγομένην, εὐσεβῶς ἀνευφημήσωμεν»[6]
Γράφει πολύ όμορφα η υμνολογία της Εκκλησίας μας υπενθυμίζοντας σε εμάς το
χαρμόσυνο της εορτής αφού αποτελεί «τῶν ἀνθρώπων σωτηρίας ἡ προκήρυξις»[7].
Ταῖς τῆς
Θεοτόκου πρεσβείαις, ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς. Ἀμήν!
[1] Πρώτη στιχηρό
προσόμοιο της Εορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου
[2] Ιωάννη
Δ. Καραβιδόπουλου Απόκρυφα Χριστιανικά Κείμενα. Τόμος α΄ Απόκρυφα Ευαγγέλια,
Θεσσαλονίκη 1999, εκδόσεις Πουρναρά
[3] Ιω. Δαμασκηνού,
‘’Ἐκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως’’, εκδ. Πουρναρά, σελ.256(Πρωτότυπο)-257(Μετάφραση)
[4] απόσπασμα
από τις Πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», τόμος 11ος
[5] Αγίου Λουκά Κριμαίας ''Λόγοι και Ομιλίες''
Εκδ. ''Ορθόδοξη Κυψέλη''
[6] Θεοτοκίον
Ἦχος πλ. β' Σεργίου Ἁγιοπολίτου
[7] Ἀπολυτίκιον
Εισοδίων
Δημοσίευση σχολίου