Η αλήθεια της Ορθοδοξίας και οι αιρέσεις

Του Μητροπολίτου Γόρτυνος Ιερεμία 

ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ
(Γιά τον λαό)-  Μάθημα 1ον

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΑΡΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ*

1. Η νέα σειρά των κηρυγμάτων μας, αδελφοί χριστιανοί, θα είναι μία απλή δογματική διδασκαλία της πίστης μας. Πρέπει να γνωρίζουμε την αλήθεια της πίστης μας, όπως αυτή αποκαλύφθηκε στους αγίους Προφήτες και Αποστόλους και έπειτα αυτοί την παρέδωσαν σε μας. 

Η αγία μας Εκκλησία φρόντιζε από την αρχή της ύπαρξής της τα παιδιά της να κατέχουν την αλήθεια και να βρίσκονται στην ορθή πίστη. Η μεγαλύτερή μου χαρά, λέει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, είναι να βλέπω ότι τα πνευματικά μου παιδιά πορεύονται στην «αλήθεια», στην ορθή πίστη δηλαδή: «Μειζοτέραν τούτων ουκ έχω χαράν – λέει –, ίνα ακούω τα εμά τέκνα εν αληθεία περιπατούντα» (Γ´ Ιωάν. 4). Καί πρέπει να μάθουμε την ορθή πίστη, για να έχουμε ορθή ζωή. Γι᾽ αυτό και ο ευαγγελιστής Ιωάννης, στο χωρίο που ανέφερα, λέει «περιπατούντα», που σημαίνει την πρακτική εφαρμογή των αληθειών της πίστης μας. Η πίστη μας, αδελφοί, δεν είναι ένα θεωρητικό κατασκεύασμα άσχετο με την ζωή, αλλά είναι αλήθειες που αποκαλύφθηκαν για να γίνουν βίωμα, για να γίνουν ζωή. Η πίστη μας είναι η ζωή μας!

Φροντίζει λοιπόν πολύ η Εκκλησία για τα παιδιά της να κατέχουν την αλήθεια. Ο απόστολος Πέτρος τελειώνοντας την πρώτη καθολική του επιστολή,1 δίνει μαρτυρία γι᾽ αυτά που έγραψε ότι είναι αληθινή πίστη, ότι έχουν Χάρη, που την δίνει ο Θεός, και βλέπει με χαρά τους χριστιανούς να «στέκονται», να είναι δηλαδή σταθεροί σ᾽ αυτή: «Δι᾽ ολίγων έγραψα – λέγει – παρακαλών και επιμαρτυρών ταύτην είναι αληθή χάριν του Θεού εις ην εστήκατε» (Α´ Πετρ. 5,12).
Το πόση σημασία έδιναν οι ᾽Απόστολοι στο να κηρύττεται σωστά η πίστη μας, φαίνεται και από το εξής: Ο απόστολος Παύλος, ο μέγας αυτός απόστολος, λέει για τον εαυτό του ότι, αφού είχε κηρύξει δέκα τέσσερα χρόνια, πήγε έπειτα με τον Βαρνάβα και τον Τίτο στα Ιεροσόλυμα,  για να εκθέσει στους εκεί Αποστόλους, και μάλιστα στους επίσημους και επιφανείς απ᾽ αυτούς, το κήρυγμά του, «μήπως – όπως λέει – κουράζεται ή κουράστηκε μάταια» (βλ. Γαλ. 2,1-2). Καί στην Ακολουθία του Εσπερινού, που είναι η πρώτη Ακολουθία στην λατρεία μας, στην πρώτη κιόλας ευχή προσευχόμαστε: «Οδήγησον ημάς εν τη οδώ σου, του πορεύεσθαι εν τη αληθεία σου».2

2. Η αλήθεια, η ορθή πίστη, που αποκαλύφθηκε στην Εκκλησία και διδάσκεται απ᾽ αυτήν στα παιδιά της, λέγεται ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ. «Ορθοδοξία» θα πεί «ορθή πίστη».3 Η λέξη προέρχεται απο το «ορθός», δηλαδή «αληθινός», «σωστός». Στην Παλαιά Διαθήκη οι άνθρωποι του Θεού λέγονται «ευθείς» (Ψαλμ. 32,1), όπως «ευθύς» είναι ο Κύριος (Ψαλμ. 24,8) και ο λόγος Του (Ψαλμ. 32,4). Είναι ωραία η προσευχή του ιερού Ψαλμωδού να του διδάξει ο Θεός τον Νόμο Του και να τον οδηγεί στην «ευθεία» οδό, δηλαδή να τον κρατεί στην αληθινή πίστη, γιατί υπήρχε ο κίνδυνος της ειδωλολατρίας: «Νομοθέτησόν με, Κύριε, εν τη οδώ σου και οδήγησόν με εν τρίβω ευθεία» (Ψαλμ. 26,11). Αυτή η «ευθεία οδός» της Παλαιάς Διαθήκης είναι η «Ορθοδοξία» για μας και ο «ευθύς» είναι ο «ορθόδοξος». Ο απόστολος Παύλος συνι­στα στον μαθητή του Τιμόθεο, επίσκοπο της Εφέσου, να «ορθοτομή τον λόγον της αληθείας» (Β´ Τιμ. 2,15), να διδάσκει δηλαδή ορθά την πίστη. Ας παρατηρήσουμε την λέξη «ορθοτομούντα», που χρησιμοποιεί ο Απόστολος· απ᾽ αυτή την έκφραση είναι η λέξη «ορθόδοξος».

Ο όρος «ορθοδοξία» χρησιμοποιείται από παλαιά πριν ακόμα από την εποχή των Οικουμενικών Συνόδων (προ του 325 μ.Χ.). Έπειτα χρησιμοποιήθηκε στην ορολογία των Οικουμενικών Συνόδων από πατέρες και της Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας και καθιερώθηκε λοιπόν από την Παράδοση.

3. Πλάι με την αλήθεια, στην ορθοδοξία δηλαδή, εμφανίζεται και η πλάνη. Η πλάνη ονομάστηκε «αίρεση». Είναι η «ετεροδοξία», που λέγει και διαφορετικά ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος.4 Είπαμε ότι η αίρεση αναπτύχθηκε πλάι με την αλήθεια, γιατί, πραγματικά, η αίρεση είναι και αυτή αλήθεια, αλλά τραβηγμένη στα άκρα. Από όλη την αλήθεια οι αιρετικοί εκλέγουν μια ή μερικές μόνο πτυχές, τονίζουν μόνο αυτές, τις παρατονίζουν και γίνεται αίρεση η διδασκαλία τους. Γι᾽ αυτό και λέγεται «αίρεση» από το ρήμα «αιρούμαι», που σημαίνει «εκλέγω», «προτιμώ».

Οι αιρετικοί δεν δέχονται όλη την αληθεια, το «πλήρωμα» της αλήθειας, αλλά εκλέγουν, προτιμούν, «αιρούνται» μέρος μόνο απ᾽ αυτήν και λέγονται λοιπόν «αιρετικοί». Επειδή δε αναμιγνύουν και αλήθεια στην πλάνη τους, επειδή το πικρό δηλητήριό τους το προσφέρουν με μέλι, γι᾽ αυτό είναι και πολύ επικίνδυνοι· με αυτόν τον τρόπο είναι πολύ εύκολο να παραπλανήσουν τους αστήρικτους χριστιανούς.5 Καί πραγματικά οι αιρέσεις παρέσυραν στην πλάνη πολλούς αδελφούς μας, ακατάρτιστους και γι᾽ αυτό αδύνατους στην πίστη, και τους έβγαλαν από την Εκκλησία. Έξω όμως από την Εκκλησία είναι ο χαμός και η απώλεια, γιατί «έξω από την Εκκλησία ουδεμία σωτηρία», λέγει ο άγιος Κυπριανός ο Καρχηδόνος.
Αν εξετάσουμε την ιστορία των αιρέσεων θα δούμε ότι αυτές δημιουργήθηκαν από τρεις επιδράσεις: (α) Από την επίδραση των άλλων θρησκειών· (β) από την επίδραση της φιλοσοφίας και (γ) από την επίδραση των αδυναμιών και αμαρτωλών κλίσεων ανθρώπων που ζητούσαν την δικαίωση των αδυναμιών τους και στην Αγία Γραφή.6

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

29 Ιουνίου 2014

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

*Περίληψη του παρόντος μαθήματος αναγνώστηκε ως κήρυγμα στους Ι. Ναούς της Μητροπόλεώς μας την 29η Ιουνίου 2014.

1. Λέγεται «καθολική» επιστολή, γιατί δεν απευθύνεται σε ένα άτομο (όπως η προς Φιλήμονα επιστολή του αποστόλου Παύλου), ούτε σε μία τοπική Εκκλησία (όπως οι άλλες επιστολές του ιδίου Αποστόλου), αλλά στην όλη Εκκλησία γενικά, σ᾽ όλους τους χριστιανούς. Στην Καινή Διαθήκη έχουμε επτά καθολικές επιστολές: Τού Ιακώβου, Α´, Β´ του Πέτρου, Α´, Β´, Γ´ του Ιωάννου και του Ιούδα.

2. Πραγματικά ο Εσπερινός είναι η πρώτη λειτουργικά Ακολουθία, γιατί η ημέρα κατά την Εκκλησία αρχίζει με τον Εσπερινό, κατά το Γραφικό «και εγένετο εσπέρα και εγένετο πρωί ημέρα μία» (Γεν. 1,5).

3. Άλλοι ερμηνεύουν την λέξη «Ορθοδοξία» ως «ορθή λατρεία» (ορθώς-δοξάζω [= λατρεύω]). Καί πραγματικά, μόνον η Ορθόδοξη Εκκλησία λατρεύει σωστά τον Θεό.
4. Ο άγιος Ιγνάτιος ήταν ο δεύτερος επίσκοπος Αντιοχείας. Κατά την μαρτυρική του πορεία προς την Ρώμη έγραψε επτά επιστολές στις χριστιανικές κοινότητες και στον άγιο Πολύκαρπο, που περιέχουν πλούτο πληροφοριών για το δόγμα, την λατρεία και την οργάνωση της πρώτης Εκκλησίας· οι επιστολές αυτές επίσης έχουν πόθο για το μαρτύριο και είναι απολαυστικά πνευματικά κείμενα. Την έκφραση «ετεροδοξία» βλ. εις προς Τραλλιανούς επιστολή του 8,1.

5. Ο άγιος Ιγνάτιος λέει σχετικά περί των αιρετικών: «...Οι εαυτοίς παρεμπλέκουσιν Ιησούν Χριστόν καταξιοπιστευόμενοι, ώσπερ θανάσιμον φάρμακον διδόντες μετά οινομέλιτος, όπερ ο αγνοών ηδέως λαμβάνει εν ηδονή κακή το αποθανείν» (Προς Τραλλιανούς, 6).

6. Γιά παράδειγμα, ο Νέπως και ο Κήρινθος ήταν «πάνυ σαρκικοί» και ερμήνευσαν γι᾽ αυτό σαρκικά το 20ο κεφάλ. της Αποκάλυψης περί χιλιετούς βασιλείας των εκλεκτών. Γιά την ερμηνεία τους αυτή αυτοί θεωρούνται πρόδρομοι των Χιλιαστών (βλ. Μητροπολίτου Φλωρίνης πατρός Αυγουστίνου, Τα τέσσερα χρώματα, σελ. 15).