Η Ορθή ερμηνεία στην Δευτέρα Εντολή του Δεκαλόγου

Επειδή πολλές παρερμηνείες γίνονταν στην Δευτέρα Εντολή, άλλες εν αγνοία άλλες ενσυνείδητα, καλό θα είναι να γνωρίζουμε την Ορθή της ερμηνεία από έναν Πατέρα της Εκκλησίας.

Η Εντολή είναι η εξής '' Οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἴδωλον, οὐδὲ παντὸς ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ οὐρανῷ ἄνω καὶ ὅσα ἐν τῇ γῇ κάτω καὶ ὅσα ἐν τοῖς ὕδασιν ὑποκάτω τῆς γῆς.''

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ερμηνεύοντας την γραφή λέει:

'' Δὲν θὰ (πρέπει) νὰ κατασκευάσεις κανένα ὁμοίωμα κάποιου πράγματος ἀπὸ ὅσα βρίσκονται ἐπάνω στὸν οὐρανὸ καὶ κάτω στὴν γῆ καὶ μέσα στὴν θάλασσα, μὲ σκοπὸ νὰ τοὺς ἀποδώσεις λατρεία καὶ δόξα ὅμοια μὲ ἐκείνη ποὺ ἁρμόζει στὸ Θεό.

Καὶ τοῦτο, γιατὶ ὅλα αὐτὰ εἶναι δημιούργημα τοῦ ἑνὸς καὶ μοναδικοῦ Θεοῦ, πού, ἀφοῦ τώρα τελευταῖα ἐπῆρε σάρκα γεννηθεὶς ἀπὸ παρθενικὴ γαστέρα, παρουσιάστηκε στὴν γῆ καὶ ἦλθε σὲ ἐπαφὴ μὲ τοὺς ἀνθρώπους, καὶ ἀφοῦ πρῶτα ὑπέστη πάθος γιὰ χάρη τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων καὶ ἀπέθανε καὶ ἀναστήθηκε, ἀνέβηκε ψηλὰ στοὺς οὐρανοὺς μὲ σῶμα κι ἐκάθησε στὰ δεξιά του θρόνου τῆς μεγαλειότητος τοῦ Θεοῦ, στὰ ψηλὰ οὐράνια σκηνώματα.

Μὲ τὸ σῶμα δὲ αὐτὸ πρόκειται νὰ ξαναρθεῖ στὴ γῆ, μέσα σὲ δόξα λαμπρή, γιὰ νὰ κρίνει ζωντανοὺς καὶ πεθαμένους. Αὐτοῦ λοιπὸν (τοῦ Θεοῦ), ποὺ ἔγινε ἄνθρωπος γιὰ χάρη μας, νὰ κατασκευάσεις τὴν εἰκόνα σὲ ἔνδειξη τῆς ἀγάπης σου γι᾿ Αὐτόν, καὶ νὰ Τὸν θυμᾶσαι βλέποντας τὴν εἰκόνα, καὶ νὰ Τὸν προσκυνᾶς προσκυνώντας τὴν εἰκόνα. Ἐπίσης ἡ εἰκόνα θὰ σὲ βοηθᾶ νὰ στρέψεις τὸ νοῦ σου στὸ ἄξιο προσκυνήσεως σῶμα τοῦ Σωτῆρος, ποὺ τώρα βρίσκεται ψηλὰ στὸν οὐρανὸ στὰ δεξιά του Πατρός.

Ἐπίσης (θὰ πρέπει) νὰ κατασκευάσεις εἰκόνες καὶ γιὰ τοὺς Ἁγίους καὶ νὰ τὶς προσκυνᾶς, ὄχι βέβαια σὰν Θεούς, γιατὶ αὐτὸ ἀπαγορεύεται, ἀλλὰ γιὰ νὰ δείξεις μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ τὴν σχέση ποὺ ἐσὺ (σὰν θνητὸς ἄνθρωπος) ἔχεις μὲ αὐτοὺς (ποὺ ἦσαν σὰν καὶ ἐσένα ἄνθρωποι), καὶ τὴν διάθεση νὰ τοὺς τιμήσεις μὲ ἐξαιρετικὴ τιμή, πρᾶγμα ποὺ θὰ κάνει τὸ νοῦ σου νὰ πηγαίνει διὰ μέσου τῆς εἰκόνος στοὺς (εἰκονιζομένους) Ἁγίους. Ἔτσι θὰ μιμηθεῖς καὶ τὸν Μωυσῆ, ποὺ ἔφτιαξε τὶς εἰκόνες τῶν Χερουβὶμ μέσα στὰ Ἅγια.

Ἔπειτα (μὴν ξεχνᾶς ὅτι) καὶ αὐτὰ ἀκόμη τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ἦταν (σὰν μία κάποια) εἰκόνα αὐτῶν ποὺ ἦταν στὰ οὐράνια. Καὶ (μέσα στὴν σκηνὴ τοῦ Μαρτυρίου) τὸ ἅγιο κοσμικὸ εἰκόνιζε ὅλο τὸν κόσμο, καὶ (ὅμως παρὰ ταῦτα) ὁ Μωυσῆς ὅλα αὐτὰ τὰ ὀνόμασε ἅγια, γιατὶ μὲ τοῦτο δὲν εἶχε σκοπὸ νὰ ἀποδώσει δόξα στὰ κτίσματα, ἀλλὰ διὰ μέσου αὐτῶν στὸν δημιουργό του κόσμου Θεό. Καὶ ἐσὺ λοιπὸν δὲν (θὰ πρέπει) νὰ θεοποιήσεις τὶς εἰκόνες (σὰν ὑλικὸ κατασκεύασμα) τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ καὶ τῶν Ἁγίων. Ἀλλὰ διὰ μέσου αὐτῶν (καὶ μὲ τὴν βοήθειά τους) θὰ (πρέπει νά) προσκυνήσεις (λατρευτικῶς)

Αὐτῶν ποὺ μᾶς ἔπλασε πρῶτα κατ᾿ εἰκόνα δική του, καὶ ἔπειτα δέχτηκε ἀπὸ μεγάλη καὶ ἄπειρη ἀγάπη πρὸς τὸν ἄνθρωπο νὰ λάβει τὴν εἰκόνα μας τὴν ἀνθρώπινη (δηλ. νὰ παρουσιαστεῖ μὲ ἀνθρώπινη μορφή, καὶ μὲ τὸν τρόπο αὐτό) νὰ γίνει ἀντικείμενο ἀπεικονίσεως καὶ περιγραφῆς. Θὰ πρέπει δὲ νὰ μὴν περιοριστεῖς μόνο στὴν προσκύνηση τῆς θείας εἰκόνος, ἀλλὰ νὰ ἐπεκτείνης αὐτὴν καὶ στὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ. Γιατὶ ὁ σταυρὸς εἶναι πολὺ μεγάλο σημεῖο καὶ δεῖγμα τῆς νίκης τῆς ὁλοκληρωτικῆς του Χριστοῦ ἐναντίον τοῦ διαβόλου καὶ ὅλης τῆς ἐχθρικῆς γιὰ μᾶς παρατάξεώς του...


Επιμέλεια Θέματος: Γιώργος Χαρίτος 

__________________________________________________________________________________

Κείμενο: Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (14ος αἰ.)

Ἀπόδοση στὴ νεοελληνικὴ γλώσσα: Χριστόδουλος, Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος 

Ἔκδοση: Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν.