pemptousia.gr
Του Αγίου Τρύφωνος, 1η Φεβρουαρίου, ήταν μία κοινή ημέρα εορτής κατά την οποία Έλληνες, Βούλγαροι και Σέρβοι εόρταζαν, όχι μόνο τον προστάτη της αμπελουργίας, αλλά επίσης διεξήγαγαν εορτασμούς που ελάχιστα σχετίζονταν με τον Χριστιανισμό, στην πιο επίσημη εκδοχή του. Γίνονταν το κλάδεμα των κλημάτων, όπου οι Σέρβοι αναφέρονταν στον Άγιο Τρύφωνα ως «pijanica», ο πότης, αλλά επίσης και οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι αναφέρονταν σε αυτόν ως «zarezan», ο κλαδευτής. Στην Ήπειρο ο Άγιος Τρύφωνας καλείται από τους χωρικούς «να έρθει και να πιει».
Το καρναβάλι είναι σίγουρα μια από τις πιο πλούσια εορταζόμενες από όλες τις γιορτές των κατοίκων των Βαλκανίων, καθότι εορτάζεται ακριβώς πριν τη μεγάλη Σαρακοστή. Διαρκεί μια περίοδο τριών εβδομάδων, ξεκινά με φαγητό και ποτό το οποίο, κατά τη διάρκεια των τριών εβδομάδων, σταδιακά μειώνεται. Ανάμεσα σε Έλληνες, Σέρβους και Βούλγαρους, το καρναβάλι χαρακτηρίζεται από ένα αριθμό τόσο ισχυρών ομοιοτήτων, κάποιες από τις οποίες ξεπερνάνε το χώρο των Βαλκανίων, και άλλες οι οποίες εκτείνονται σε όλα τα Βαλκάνια. Κατ’ αρχάς είναι ο εορτασμός, η οινοποσία και οι επισκέψεις. Επίσης, υπάρχουν οι μεταμφιέσεις, όπως ακόμα και η αναπαράσταση δρώμενων, από άτομα ενδεδυμένα με συγκεκριμένα κοστούμια. Αυτά τα δρώμενα έχουν συχνά σαν θέμα τους το γάμο, αλλά εξίσου συχνά και άλλη θεματολογία. Υπάρχουν μασκαράδες, χοροί και αναπαραστάσεις πιο επίσημων θεμάτων, που έχουν να κάνουν με τα μυστήρια της γονιμότητας και της αγροτικής ζωής. Υπάρχουν σκηνές πραγματικού τελετουργικού οργώματος και φαλλικές αναπαραστάσεις, που απολαμβάνουν μίας εξέχουσας σημασίας σε ένα κύκλο εορτασμού, που αναμφίβολα έχει να κάνει με επαγωγική μαγεία και με την γονιμότητα του χώματος. Αυτά τα δρώμενα συχνά συνοδεύονται από σκηνές συμβολικής σποράς, όπως και οργώματος.
Η Σαρακοστή είναι μία ενιαία θρησκευτική περίοδος, στους ανθρώπους υπό εξέταση, αλλά την πρώτη εβδομάδα μετά το Πάσχα Έλληνες, Σέρβοι και Βούλγαροι γιορτάζουν μία εορτή στην οποία λουλούδια μεταφέρονται ποικιλοτρόπως από σπίτι σε σπίτι και στους τάφους, μία εορτή η οποία στα νότια σλαβικά ονομάζεται “rousalia” και είναι απ’ ευθείας απόγονος της ρωμαϊκής λατρείας των νεκρών, γνωστής με το ίδιο όνομα, το λατινικό «dies rosationis». Τέλος, θα αναφερθώ στις εορτές του Αγίου Γεωργίου, 23 και 24 Απριλίου, του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή και του Προφήτη Ηλία, όλες από τις οποίες εορταζόταν με πολλές ομοιότητες από Έλληνες, Βούλγαρους και Σέρβους. Ο Άγιος Γεώργιος, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, εορταζόταν σε σύνδεση με τον κύκλο της κτηνοτροφίας, σε μία διαδικασία όπου περιελάμβανε θυσία και τελετές, που δεν έχουν τίποτα να κάνουν με το Χριστιανισμό, αλλά είναι η αρχέγονη κληρονομιά της κτηνοτροφίας στα Βαλκάνια. Σέρβοι, Έλληνες και Βούλγαροι τιμούν την ίδια μέρα τα γενέθλια του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, στις 24 Ιουνίου, με το άναμμα φωτιών και στην περίπτωση των Σέρβων και των Ελλήνων, με το να πηδούν μέσα και πάνω από τις φωτιές. Εκείνη την περίοδο είναι κοινές και οι πρακτικές μαντείας. Όσον αφορά τον Προφήτη Ηλία, στις 20 Ιουλίου, έχοντας ήδη σημειώσει το άναμμα των φωτιών στις κορυφές βουνών, οι θυσίες πετεινών και η σύνδεση του Προφήτη Ηλία με τους ουρανούς και τις βροντές φέρνουν στο μυαλό μια εντυπωσιακή ανάμνηση των χαρακτηριστικών του Διός και του αρχαίου σλαβικού Θεού των ουρανών.
Από αυτή τη σύντομη και επιφανειακή έρευνα του ημερολογίου των βαλκάνιων ορθόδοξων χριστιανών, βλέπουμε καθαρά τη δύναμη της βυζαντινής επιρροής σε αυτό τον τομέα της ζωής, που στις προβιομηχανοποιημένες κοινωνίες κυριαρχούσε στην αγροτική και ποιμενική ζωή και στις πρακτικές της πλειοψηφίας του πληθυσμού. Οι περισσότερες από τις πρακτικές αυτές είναι προχριστιανικές και οι περισσότερες εξ αυτών, παρότι δεν είναι όλες ελληνορωμαϊκές, ο βυζαντινός Χριστιανισμός τις ενσωμάτωσε όλες σε ένα μοναδικό θρησκευτικό και εποχιακό ημερολόγιο. Το ημερολόγιο αυτό έδωσε χρώμα, τόνο και ουσία στη λαϊκή ζωή του βαλκανικού πολιτισμού, όπου ήταν κυρίαρχο.
Από το βιβλίο «Η Βυζαντινή κληρονομιά στην ανατολική Ευρώπη» του Σπύρου Βρυώνη
Δημοσίευση σχολίου